İş Kazası Nedir?
İş kazası, işle doğrudan bağlantılı faaliyetler yürütülürken meydana gelen ve bedensel ya da zihinsel zarar oluşturan, yaralanma, hastalık veya ölümle sonuçlanabilen olay olarak tanımlanır. Olay, iş yerinde gerçekleşebileceği gibi işle ilgili görevin yerine getirildiği farklı bir yerde de ortaya çıkabilir. Her durumda, zarar doğurması ve iş süreciyle ilişkilendirilmesi gerekir.
İş Kazasının Unsurları Nelerdir?
İş kazasının varlığı için dört temel unsurun aynı anda bulunması gerekir:
- Kazaya uğrayan kişinin sigortalı statüsünde bulunması,
- Kaza sonucunda bedensel ya da zihinsel zararın oluşması,
- Kazanın, 5510 sayılı Kanun’un 13. maddesinde yer alan durumlar çerçevesinde gerçekleşmesi,
- Olay ile zarar arasında doğrudan nedensellik bağının bulunması.
İş Kazası Örnekleri Nelerdir?
Başlıca iş kazaları örnekleri aşağıdaki şekildedir:
- Çalışmaya başlandıktan kısa süre sonra gerçekleşen olaylar
- İşyeri sınırları içinde intihar edilmesi
- Görevlendirme sırasında farklı lokasyonda gerçekleşen kazalar
- Çalışma alanında kalp krizi geçirilmesi
- Fazla mesai süresince yaşanan kazalar
- Görevle başka şehre yapılan seyahat sırasında uçak düşmesi sonucu hayat kaybı
- Müşteri adresinde teknik müdahale sırasında yaşanan kazalar
- Memurlar açısından iş kazası, 5510 sayılı Kanunca öngörülen nitelikte değildir.
Hukukta İş Kazası
Hukuki çerçevede iş kazası, işverenin gözetiminde yürütülen görev sırasında meydana gelen ve çalışanın bedensel ya da ruhsal bütünlüğüne zarar veren olay olarak tanımlanır. Tanım, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 13. maddesi kapsamında yasal zemine oturtulmuştur.
İş Kazası Nasıl İspatlanır?
İş kazasında işçinin hakları açısından ispat için çeşitli belgeler ve somut veriler kullanılır. İş kazası tutanağı, olayın gelişimini açıklayan ve işveren tarafından düzenlenmesi zorunlu olan belgedir. Tutanak bulunmadığında hastane kayıtları, görgü tanıklarının ifadeleri ve olay anına ait görsel materyaller delil niteliği taşır.
İş Kazası Raporu Nedir? Ne Zaman Tutulmalı?
İş kazası tutanağı, olay sonrasında işveren tarafından düzenlenmesi zorunlu olan resmi belgedir. Dava açılması halinde tutanak, ispat sorumluluğu açısından kritik rol oynar. Tutanakta yer alması gereken başlıca bilgiler ise aşağıdaki şekildedir:
- Kimlik Bilgileri: Kazaya uğrayan çalışanın adı, görev yeri, iş başlangıç tarihi ve görev tanımı eksiksiz şekilde yazılmalıdır.
- Olayın Açıklaması: Kazanın tarihi, saati, meydana geldiği iş alanı ve kısa özeti ayrıntılı şekilde belirtilmelidir.
- Kazaya Dair Detaylar: Olayın oluş biçimi, varsa tıbbi müdahale bilgileri, kullanılan ekipmanlar, çalışma alanının fiziksel durumu, aydınlatma gibi çevresel koşullar detaylandırılmalıdır.
- Etkilenen Kişiler: Yaralanan kişilerin adları, görevleri, iş başlangıç tarihleri, yaralanma dereceleri açık şekilde yazılmalıdır. Uzuv kaybı gibi durumlar da tutanakta yer almalıdır. İlk yardım ve alınan önlemler detaylandırılmalıdır.
- Tanık İfadeleri: Olayı gören kişilerin adları, görevleri ve iletişim bilgileri yazılmalıdır. Görgü tanıklarının ifadeleri, olayın anlaşılmasını kolaylaştırır ve yargı sürecinde delil olarak kullanılır.
İş Kazası Raporu Tutulmazsa Ne Olur?
İş kazası gerçekleştiğinde işverenin rapor düzenlememesi halinde, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından idari para cezası uygulanır. İş kazası şikayet süresi dahilinde rapor eksikliği, çalışan açısından hak kayıplarına ve sosyal güvenlik haklarının zarar görmesine neden olur. Rapor hazırlanmaması, işverenin hukuki sorumluluğunu doğurur ve iş sağlığı ve güvenliğine yönelik önlemlerin alınmasında ciddi eksikliklerin bulunduğunu gösterir.
İş Kazası Yaptım, Ne Yapmalıyım?
İşyeri içinde, görevle gidilen yerde ya da işveren tarafından temin edilen taşıma aracında meydana gelen iş kazasında, işverenin en geç 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunması zorunludur. İş kazasi tutanaği SGK bildirilmezse kazalarda geçici ya da sürekli iş göremezlik ödeneklerinden yararlanılamaz, erken emeklilik hakkı kazanılamaz. Bildirim yapılmaması durumunda dilekçe ile SGK’ya başvuru gerçekleştirilerek, olayın araştırılması istenir.
SGK, yerinde inceleme yaparak tanık dinler, işverenden belge toplar ve kazanın iş kazası niteliği taşıyıp taşımadığını değerlendirir. Araştırma neticesinde olay iş kazası sayılmazsa, iş kazasının tespiti amacıyla dava açılması gerekir.
Ayrıca sürekli iş göremezlik geliri alınabilmesi için SGK tarafından sağlık kuruluşuna sevk gerçekleştirilir. Buradan alınan raporla meslekte kazanma gücü kaybı oranı belirlenir. Tespit edilen oran belirli eşiğin üzerinde olduğunda gelir bağlanır. Oranın yeterli bulunmaması halinde, SGK’ya dilekçeyle itiraz etme hakkı bulunur.
İş kazası olarak tespit edilen olayda, meslekte kazanma gücü kaybı oranı netleştirildikten sonra işverene karşı tazminat davası açılır. Tazminat davasında, tarafların kusur oranları ve mesleki kayıp düzeyi bilirkişi raporlarıyla belirlenir ve maddi tazminat, oranlara göre hesaplanır. Manevi tazminat ise, olayın yol açtığı ruhsal etkiler değerlendirilerek hâkim tarafından belirlenir. Kazada çalışan tarafın kusurunun düşük olması ve meslekte kazanma gücü kaybının yüksek olması, manevi tazminat miktarını artıran etkenler arasında yer alır.
İlginizi çekebilir: İş Kazası Maluliyet Oranı Tespiti
İş Kazasında SGK Süreci Nasıl İşler?
Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde iş kazasıyla ilgili süreç aşağıdaki şekilde işler:
- İş kazasının gerçekleştiği andan itibaren en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirim yapılması gerekir. Kaza işverenin doğrudan denetimi dışındaki bir alanda gerçekleştiyse, bildirim süresi olayın öğrenildiği tarihten itibaren başlatılır.
- Bildirim; SGK merkezine şahsen gidilerek, iadeli taahhütlü posta ile ya da SGK’nın internet tabanlı iş kazası ve meslek hastalığı bildirim sistemi üzerinden gerçekleştirilir.
- İş kazası bildirimi, detayların yer aldığı “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” ile tamamlanır. Formun eksiksiz ve doğru şekilde doldurulması gerekir.
- Kaza anında olay yerine kolluk kuvvetlerine haber verilmesi zorunludur.
- Bildirim işveren tarafından yapılmazsa, kazaya uğrayan çalışan ya da yakınları tarafından da SGK’ya bildirim sağlanması mümkündür.
- SGK, bildirimi aldıktan sonra denetim sürecini başlatır. Denetimde işyeri kayıtları, tutanaklar, bordrolar ve iş sağlığı-güvenliği belgeleri incelenir. Çalışanın sigortalılık durumu ve olayın iş kazası niteliği taşıyıp taşımadığı da değerlendirilir.
- SGK, iş kazası tespiti yaptığı durumlarda sigortalıya sağlık yardımı ve maddi destek sağlar.
- Bildirimin SGK sistemine işlenmesi ve onaylanması sonrasında iş kazası kaydı oluşturulur. Sürecin takibi işveren tarafından SGK sisteminden yapılır.
İş Kazası Nedeniyle Tazminat Davası Açılabilir mi?
İş kazası nedeniyle zarara uğrayan sigortalı, tazminat talebinde bulunma hakkına sahiptir. Ölüm gerçekleşmişse, desteğinden yoksun kalan yakınları da maddi ve manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir. Yaralanma durumunda dava hakkı yalnızca kazaya uğrayan sigortalıya aittir. 18 yaş altındaki kişilerde, dava hakkı yasal temsilci tarafından kullanılır. Ölüm halinde, yasal hak sahipleri doğrudan dava açmaktadır. Maddi ve manevi tazminat talepleri aynı dava dilekçesinde ileri sürülebileceği gibi ayrı ayrı da ileri sürülmektedir.
İlginizi çekebilir: Sigortasız İşçi İş Kazası Cezası
İş Kazası Durumunda İşveren Ne Yapmalı?
İş kazası gerçekleştiğinde işveren, derhal olay yerinde güvenliği sağlamakla yükümlüdür. Yaralanma söz konusuysa acil sağlık ekiplerine haber verilmelidir. Kazayla ilgili tüm bilgiler kayıt altına alınmalı, iş kazası tutanağı düzenlenmeli, kolluk birimlerine ve Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal süresi içinde bildirim yapılmalıdır. Ayrıca, yaralanan çalışanın sağlık hizmetleri eksiksiz karşılanmalıdır.
İlginizi çekebilir: İnşaatta İş Kazası
İş Kazasında İşveren Hangi Durumlarda Sorumlu Olur?
Kazada işverenin sorumluluğu, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklere dayalıdır. Gerekli önlemler alınmamışsa ya da eksik alınmışsa, meydana gelen iş kazasında doğrudan tazminat sorumluluğu doğar. İş kazası, işverenin yürüttüğü işle nedensellik ilişkisi içindeyse ve kusur olmasa bile zarar ortaya çıkmışsa, işverenin hukuki sorumluluğu devam eder. İşverenin sorumluluğu, sadece işçinin kasıtlı eylemi ya da üçüncü kişilerin ağır kusuru gibi istisnai durumlarla sınırlanabilmektedir.
İş Kazası Ne Zaman Bildirilmeli?
İş kazası gerçekleştikten sonra en geç 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim yapılmalıdır. Olay işverenin gözetimi dışındaki bir yerde meydana gelmişse, bildirimin başlangıç süresi kazanın öğrenildiği tarihten itibaren hesaplanır.
İş Kazası Para Cezası Ne Kadar? 2025
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında, iş kazasının zamanında bildirilmemesi veya hiç bildirilmemesi durumunda uygulanacak idari para cezaları, işyerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre farklılık göstermektedir. 2025 yılı için belirlenen ceza tutarları şu şekildedir:
10 Kişiden Az Çalışanı Olan İşyeri:
- Az Tehlikeli: 35.416 TL
- Tehlikeli: 44.260 TL
- Çok Tehlikeli: 53.113 TL
10-49 Çalışanı Olan İşyeri:
- Az Tehlikeli: 35.416 TL
- Tehlikeli: 53.113 TL
- Çok Tehlikeli: 70.818 TL
50 ve Daha Fazla Çalışanı Olan İşyeri:
- Az Tehlikeli: 53.113 TL
- Tehlikeli: 70.818 TL
- Çok Tehlikeli: 106.228 TL
Her bir bildirilmeyen veya geç bildirilen iş kazası için cezalar ayrı ayrı uygulanmaktadır. Bu düzenleme ile, özellikle daha tehlikeli ve fazla sayıda çalışanın bulunduğu işyerlerinde, ihlallere karşı daha yüksek yaptırımlar öngörülmüştür.
İlgili içerik: İş Kazası Ceza Davası
İş Kazası Geçiren İşçinin Hakları Nelerdir?
İş kazası nedeniyle zarar gören çalışan, hem Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sağlanan yardımlardan hem de işverene karşı açabileceği tazminat davasından yararlanma hakkına sahiptir. Çözüm Avukatlık iş kazası avukatı olarak yazımızın bu kısmında iş kazası durumunda işçinin hakları aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:
Geçici İş Göremezlik Ödeneği
Geçici iş göremezlik durumu, iş kazası nedeniyle belirli süre çalışamayacak durumda olan sigortalılar açısından Kurum tarafından ödenen maddi destektir. Geçici iş göremezlik ödeneği, yataklı tedavi sürecinde günlük kazancın yarısı oranında, ayakta tedavi sürecinde ise üçte ikisi oranında hesaplanır. Ödenek, sigortalılık süresi ya da ödenmiş prim koşulu aranmaksızın sağlanır. Aylık ücretle çalışanlarda, ödenek tutarı maaştan mahsup edilir.
İlginizi çekebilir: İş Kazası Sigortası
Sürekli İş Göremezlik Geliri
Meslekte kazanma gücünü %10 ve üzeri oranlarda kaybeden sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Gelir bağlanabilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmiş olması gerekir:
- Meslekte kazanma gücünde %10’dan az olmamak kaydıyla kayıp tespiti
- İş kazasının, sigortalının mesleğini icra ettiği sırada gerçekleşmiş olması
- Kayıp oranının, yetkili sağlık kurullarınca düzenlenen raporlarla belgelenmesi
- Raporların Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilmesi
Meslekte kazanma gücünü %100 oranında kaybeden sigortalıya tam sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Sürekli iş göremezlik geliri, aylık kazancın %70’i üzerinden hesaplanır. Bakım ihtiyacı bulunan durumlarda gelir oranı %100’e yükseltilir. Kayıp oranı %10 ile %99,9 arasında olduğunda kısmi sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Gelir tutarı, belirlenen iş göremezlik derecesine göre belirlenir.
Ölüm Geliri
İş kazası sonucunda hayatını kaybeden sigortalının yasal hak sahiplerine, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ölüm geliri bağlanır. Ölüm geliri verilmesi için sigortalının çalışma süresi ya da prim ödeme gün sayısı aranmaz. Hayatını kaybeden sigortalının eşine, gelir tutarının %50’si oranında ödeme yapılır. Aylık bağlanacak çocuk yoksa, eşe %75 oranında gelir tahsis edilir. Her bir çocuğa, gelir tutarının %25’i oranında ödeme gerçekleştirilir.
Evlenme Ödeneği
Sigortalının vefatı sonrası gelir bağlanmış olan hak sahibi, evlenme nedeniyle geliri kesildiğinde, kendisine gelirinin 24 aylık tutarı kadar ödeme yapılır. Evlenme ödeneği yalnızca tek seferlik olarak verilir.
Cenaze Ödeneği
İş kazası sonucu hayatını kaybeden sigortalının hak sahiplerine, Kurum Yönetim Kurulu tarafından belirlenen ve ilgili Bakanlık tarafından onaylanan tarifeye göre cenaze ödeneği ödenir.
İş Kazası Geçiren İşçi Ne Kadar Maaş Alır?
İş kazası geçiren çalışan, geçici iş göremezlik ödeneği ve sürekli iş göremezlik geliri alma hakkına sahiptir. Geçici ya da sürekli iş göremezlik durumları tıbbi raporlarla tespit edilir ve ödemeler, sigortalılık statüsüne uygun oranlarda gerçekleştirilir.
İş Kazası Geçiren İşçi İşten Çıkarılır Mı?
İş kazası geçiren işçinin çıkışı, sadece işçinin çalışamayacak duruma gelmesi halinde verilir. Çalışma gücü devam eden işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesi, işveren açısından hukuka aykırılık oluşturur ve tazminat yükümlülüğü doğurur.
İlginizi çekebilir: İş Kazası Tazminatı Hesaplama
Sıkça Sorulan Sorular
İş kazası sayılabilmesi için ne gerekir?
Bir olayın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için:
- İşyerinde ya da işin yürütümü sırasında meydana gelmesi,
- İşçinin sigortalı olması,
- Bedensel veya ruhsal zararın oluşması ve
- Kaza ile yapılan iş arasında illiyet bağı bulunması gerekir.
İş kazası sonrası hastane raporu yeterli midir?
Hastane raporu, sağlık açısından önemlidir ancak tek başına iş kazası bildirim ve hak talepleri için yeterli değildir. Kazanın ayrıca işverence SGK’ya ve kolluk kuvvetlerine bildirilmesi gerekir. Hastane raporu ispat açısından kullanılabilse de yasal prosedürlerin tamamlanması şarttır.
İş kazası bildirimi yapılmazsa ne olur?
İşveren yasal süre içinde (en geç 3 iş günü içinde) SGK’ya iş kazası bildirimi yapmazsa:
- İdari para cezasına çarptırılır.
- Kazazede işçi veya yakınları da gerekli bildirimi yapabilir.
- Bildirim yapılmaması işçinin hak kaybına yol açabilir ve tazminat ile SGK desteklerinde gecikme veya reddedilmeye neden olabilir.
İş kazasında manevi tazminat alınabilir mi?
Evet, iş kazası sonucu bedensel ya da ruhsal yönden zarar gören işçi veya ölüm halinde yakınları işverenden manevi tazminat talep edebilir. Manevi tazminat, yaşanan acı ve elem nedeniyle ek bir taleptir.
Geçirilen her kaza iş kazası mıdır?
Hayır, her kaza iş kazası değildir ve iş kazası sayılmayan durumlar da bulunmaktadır. İş kazası sayılabilmesi için kazanın işyerinde, işin yürütümü sırasında veya işverenin verdiği görev nedeniyle meydana gelmesi ve işçinin sigortalı olması gerekir.
İş kazası SGK’ya kaç gün içinde bildirilmelidir?
İşveren, kaza tarihinden itibaren en geç 3 iş günü içinde SGK’ya iş kazası bildirimini yapmakla yükümlüdür. Bu süre, işverenin olmadığı bir yerde gerçekleşen kazalarda olayın öğrenildiği günden itibaren başlar.
İş kazası geçiren çalışanın maaşı kesilir mi?
İş kazası nedeniyle geçici iş göremezlik raporu alan işçinin maaşı çalışamadığı dönemde işveren tarafından ödenmez. Ancak SGK, işçiye geçici iş göremezlik ödeneği sağlar.
İş kazasında işçinin kusuru varsa hakları etkilenir mi?
İş kazasında işçinin kusuru varsa SGK’dan sağlanan yardımlar genellikle kesilmez; ancak, tamamen işçinin ağır kusurlu olduğu hallerde tazminat taleplerinde işçinin kusuru indirim sebebidir.
İş kazası mahkemeye taşınmadan çözülür mü?
İş kazasının bildirim ve SGK yardımları için mahkemeye gerek yoktur. Ancak tazminat (maddi-manevi) taleplerinde önce arabuluculuğa başvurmak ve anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesinde dava açmak gerekir. Arabuluculuk aşamasında anlaşma olursa dava açmaya gerek kalmaz.
İş kazası geçiren işçiye işveren maddi yardım yapmak zorunda mı?
Yasal olarak işverenin doğrudan işçiye maddi yardım yapma zorunluluğu yoktur, ancak SGK’dan sağlanan yardımlar dışında, işveren kusurlu bulunursa tazminat ödemekle yükümlüdür.
İş kazası geçiren işçi tekrar aynı işte çalışabilir mi?
İşçinin sağlık durumu elverişli ise ve iş göremezlik raporu sona ermişse, aynı işyerinde çalışmaya devam edebilir. Ancak kalıcı iş göremezlik varsa, işçinin başka bir işte çalışması gerekebilir veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.
İş kazası sonrası iş göremezlik oranı nasıl hesaplanır?
İş göremezlik oranı, SGK veya yetkili hastane sağlık kurullarının muayene ve raporları doğrultusunda, işgücü kaybı dikkate alınarak tespit edilir.
