Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası Nedir?
Sigortasız işçi çalıştırma cezası, işçi haklarının korunmasını sağlayan en önemli yasal yaptırımlar arasında yer alır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında işverenler, çalışanlarını sigortalı yapmakla yükümlüdür. Dolayısıyla, yükümlülüğün ihlali durumunda işveren açısından ciddi yaptırımlar doğurur.
Sigortasız işçi çalıştırma, işgücü piyasasında haksız rekabet yaratır, çalışanların sosyal güvenlik haklarını ortadan kaldırır ve devletin sosyal güvenlik sistemine zarar verir. Bu nedenle ağır para cezaları ve ek yaptırımlar uygulanır. Örneğin sigortasız işçi çalıştırıldığı kesinleştiğinde işverene asgari ücretin iki katı tutarında ceza kesilir. Ceza, her sigortasız çalışan için ayrı ayrı uygulanır. Ayrıca, çalıştırıldığı süreye ilişkin ödenmemiş sigorta primleri faiziyle birlikte işverenden tahsil edilir.
Sigortasız İşçi Çalıştırıldığı Nasıl Tespit Edilir?
Sigortasız çalıştırma durumu aşağıdaki yöntemlerle ortaya çıkmaktadır:
- Çalışanın başvurusu: Çalışan, SGK’ya veya ALO 170 hattına şikayet iletmek suretiyle durumu bildirir.
- SGK denetimleri: SGK müfettişleri işyerlerinde yaptıkları incelemelerle kayıt dışı çalışanları belirler.
- Resmi kurumlar ve bankalar: SGK, bankalar ve kamu kurumlarından aldığı belgelerle sigortasız çalışanı tespit eder.
- Mahkeme kararı: Çalışan, işten ayrıldıktan sonra hizmet tespit davası açarak sigortasız çalıştırıldığını ispatlar.
Sigortasız Çalıştırılan İşçinin Hakları Nelerdir?
Sigortasız Çalıştırılan İşçinin Hakları 2026
Sigortasız çalıştırılan çalışan, kaybettiği haklarını geriye dönük olarak talep etme hakkı bulunur. Sigorta hukukuna göre sağlanan haklar aşağıdakilerdir:
- Geriye dönük sigorta primi: Çalışan, sigortasız olarak geçen sürelerine ait primlerin yatırılmasını isteme hakkına sahiptir. SGK denetimleri sonucunda işveren, primleri faiziyle birlikte ödemek zorundadır.
- İşçilik alacakları: Çalışan, işten ayrıldığında kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve fazla mesai ücretleri gibi tüm işçilik alacaklarını talep etmek için iş mahkemesine başvurabilir.
- İhbar ve kıdem tazminatı: Sigortasız çalışan, iş akdinin haksız feshedilmesi durumunda ihbar ve kıdem tazminatı talep eder. Tazminat tutarı çalışma süresine ve fesih nedenine göre hesaplanır.
- Sağlık ve sosyal güvenlik hakları: Sigortalı olmayan çalışan, SGK sağlık hizmetlerinden yararlanamaz. Ancak geriye dönük prim yatırıldığında sağlık ve sosyal güvenlik hakları tekrar kazanılır. Ayrıca iş kazası ve meslek hastalığı durumunda da SGK güvencesi sağlanır.
Sigortasız Çalıştırılan İşçi Nereye Başvurmalı?
Sigortasız çalışan, haklarını elde etmek için farklı mercilere başvurarak durumu bildirmelidir. Başvurulabilecek kurumlar aşağıdakilerdir:
- Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK): İlk başvuru adresi SGK’dır. Çalışan, kuruma yazılı dilekçe verir veya internet sitesi üzerinden şikayet oluşturur. SGK, şikayeti inceleyip denetim başlatır.
- ALO 170: Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi, çalışanların hızlı şikayet iletmesini sağlar. Sigortasız çalışma şikayetleri ALO 170 hattı üzerinden alınır.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: Bakanlık iş müfettişleri yapılan şikayetlerin ardından işyerlerini denetler. Sigortasız çalıştırma tespit edilirse cezai işlem uygular.
- Cumhuriyet Savcılığı: Sigortasız çalıştırma işçi haklarının ihlali anlamına geldiği için savcılığa suç duyurusunda bulunulur ve savcılık gerekli soruşturmayı başlatır.
- İş Mahkemeleri: Çalışan, sigorta primleri, tazminat ve işçilik alacakları için iş mahkemesine dava açar. Mahkeme kararıyla işverenin yükümlülükleri tahsil edilir.
1 Ay Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası
İşçilerin 1 ay sigortasız çalıştırılması durumunda uygulanacak ceza, tespit edilen yılın brüt asgari ücretinin iki katı olarak hesaplanır. 2025 yılı için brüt asgari ücret 26.005,50 TL olduğundan 1 ay sigortasız çalıştırma cezası 52.011 TL’dir.
3 Ay Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası
Sigortasız çalışan için her ay iki asgari ücret tutarında ceza uygulanır. Brüt asgari ücret 26.005,50 TL olduğundan aylık ceza 52.011 TL’dir. 3 ay sigortasız çalıştırma cezası 52.011 × 3 = 156.033 TL’dir.
6 Ay Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası
Herhangi çalışanın 6 ay boyunca sigortasız çalıştırılması halinde ceza, aylık 52.011 TL esas alınarak hesaplanır. 6 × 52.011 TL = 312.066 TL ceza uygulanır.
1 Yıl Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası
Herhangi çalışanın 1 yıl boyunca sigortasız çalıştırılması sonucunda uygulanacak ceza 52.011 × 12 = 624.132 TL’dir.
Sigortasız Çalıştırıldığımı Nasıl İspat Ederim?
Sigortasız çalıştırılma durumunu ispat etmek için kullanılacak deliller tanık beyanları ve yazılı-görsel belgeler şeklinde iki grupta toplanır. İspat yöntemleri ise aşağıdakilerdir:
- Çalışanların tanıklığı
- Komşu işyerlerinde çalışanların tanıklığı
- Müşteri ifadeleri
- Çalışanın imzasının bulunduğu puantaj kayıtları, ücret bordroları
- Müfettiş raporları
- İşyerinde çalışırken çekilmiş fotoğraf veya video kayıtları
- Çalışan ile işveren arasındaki e-posta yazışmaları
Eski İşyerim Sigortamı Yatırmamış Ne Yapmam Gerekiyor?
Eski işveren tarafından sigorta primleri yatırılmamış çalışan, iki farklı yolla hak araması mümkündür. İlk yol, SGK İl Müdürlüğüne veya Sosyal Güvenlik Merkezine şikayet dilekçesi vermektir. İkinci yol, hizmet tespiti davası açmaktır. Hizmet tespiti davası işten ayrıldıktan itibaren en geç 5 yıl içinde açılmalıdır.
Sigortasız Çalıştırılıyorum, Şikayeti Nereye Yapmam Gerekiyor?
Sigortasız çalıştırılan işçi, şikayetini ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezine, CİMER üzerinden veya işverenin bulunduğu il ya da ilçedeki Sosyal Güvenlik Kurumuna iletebilir.
Sigortasız İşçi Çalıştırma Tazminat Davası
Sigortasız Çalışan İşçiler Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?
Sigortasız çalıştırılan işçilerin tazminat hakları kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı şeklindedir.
Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatı, aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış çalışan tarafından hak edilen tazminat türüdür. Çalışanın kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işten resmi olarak çıkarılması veya haklı nedenle kendi iradesiyle işten ayrılması gerekir. Sigortasız geçen çalışma süresini ispat eden çalışanın, bu süreyi de kıdem tazminatı hesabına dahil ettirmesi mümkündür. İspat için tanık beyanları veya yazılı belgeler sunulması zorunludur.
İhbar Tazminatı
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız şekilde feshedilmesi durumunda ödenir. Çalışan iş sözleşmesini haklı nedenle feshederse ihbar tazminatı hakkı doğmaz. İhbar tazminatı için fesih öncesinde belirli süreler dikkate alınır:
- 6 aydan kısa çalışma süresi: 2 hafta
- 6 ay – 1,5 yıl arası çalışma süresi: 4 hafta
- 1,5 – 3 yıl arası çalışma süresi: 6 hafta
- 3 yıldan uzun çalışma süresi: 8 hafta
Sigortasız Çalıştırılan İşçi Ne Kadar Tazminat Alır?
Sigortasız çalışan, koşullar sağlandığında aşağıdaki tazminatları alır:
- Kıdem tazminatı: Sigortasız çalışma süresi ispatlandığında, toplam süre ve brüt ücret dikkate alınarak hesaplanır.
- İş güvencesi tazminatı: İşten çıkarılma halinde 4 ila 8 aylık ücret tutarında ödeme yapılır.
- İdari para cezası: İşverene, sigortasız her ay için brüt asgari ücretin iki katı tutarında ceza uygulanır.
Geriye Dönük Sigorta Girişi Yapılabilir Mi?
Mevzuata göre işverenler, belirli şartların yerine getirilmesi halinde geçmişe dönük sigorta girişi yapabilmektedir. Geriye dönük sigorta, çalışanın sigortasız çalıştığı sürelerin SGK sistemine işlenmesidir.
İşçi, geriye dönük sigorta girişinin yapılmasını talep ettiğinde, SGK ya da mahkeme gerekli hesaplamayı yapar. Geriye dönük sigorta işlemi yapılırken işçinin o dönemlerdeki brüt ücretleri esas alınır. Her ay için ödenmesi gereken sigorta primi hesaplanır ve üzerine gecikme zammı ile faizi eklenir. Böylece işçinin sosyal güvenlik hakları korunmuş olur
İşçi açısından hesaplamanın sorunsuz olarak yapılması için çalıştığı sürenin ispatlanması gerekmektedir. Tespit sonrasında hem prim gün sayısı hem de emeklilik hakları kazanılmaktadır.
İşveren için ödenmesi gereken maliyet hesabı üç kalemden oluşur:
- Sigortasız döneme ait ana sigorta prim borcu,
- Primlerin üzerine işleyen gecikme faizi,
- Her ay için asgari ücretin 2 katı tutarında idari para cezası.
Örneğin 6 ay boyunca sigortasız işçi çalıştırıldığı tespit edilirse, hem 6 aylık primler faiziyle birlikte ödenir hem de 6 × 52.011 TL (2025 yılı için) ceza uygulanır.
