İş Gücü Kaybı Tazminatı Hesaplama 2025

İŞ GÜCÜ KAYBI VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI TAZMİNATI

İş kazası, trafik kazası veya meslek hastalığı sonucu beden bütünlüğü zarar gören kişinin, çalışma ve mesleki faaliyetlerini sürdürememesi veya bu faaliyetlerde ciddi güçlük yaşaması, tazminat hukukunda özel bir değerlendirmeyi zorunlu kılar. Hukuki açıdan bu zarar, “İş gücü kaybı” ve “meslekte kazanma gücü kaybı” kavramları ile ifade edilmektedir. Bu tür zararların tazmin edilmesi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 54. maddesi ile güvence altına alınmış; uygulamada ise işgücü kaybı tazminatları hesaplanırken progresif rant yöntemi ve TRH 2010 yaşam tablosu esas alınmıştır.

Bu makalede, hem Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamaları hem de Yargıtay içtihatları ışığında, iş gücü kaybı ve meslekte kazanma gücü kaybına ilişkin kavramlar, tazminat hesaplaması ve güncel yaklaşımlar bütüncül biçimde ele alınacaktır.

İş Gücü Kaybı Nedir?

İş gücü kaybı, bireyin çalışma kapasitesini etkileyen, bedensel, ruhsal veya zihinsel engeller nedeniyle iş yapma yeteneğinde meydana gelen azalmayı ifade eder. Uygulamada bu kavram, Adli Tıp Kurumu ve SGK sağlık kurulları tarafından belirlenen “kalıcı maluliyet oranı” ile somutlaştırılır.

Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Nedir?

İş kazası sonucu meslekte kazanma gücü kaybı, sigortalının fiziksel ya da ruhsal yeteneklerinde kalıcı bir eksilme yaşaması nedeniyle mesleki faaliyetlerini eskisi gibi sürdürememesi durumudur. Bu kayıp, yalnızca bedensel engellerle sınırlı değildir; bireyin eğitim düzeyi, iş tecrübesi ve mevcut iş piyasasındaki konumu da değerlendirme kapsamına alınır.

SGK uygulamalarında meslekte kazanma gücü kaybı oranı, yetkili sağlık kurulu tarafından belirlenir ve %10’un üzerinde olması durumunda kişiye sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Bu oran %60’a ulaşırsa kişi malul kabul edilir. Kazanın iş ortamında gerçekleşmesi halinde bu değerlendirme doğrudan iş kazası tazminatını etkiler.

Yargı içtihatlarında, mesleki kaybın yalnızca çalışma kapasitesindeki düşüşe değil, aynı zamanda gelir üretme kapasitesindeki azalmaya da odaklandığı görülmektedir. Örneğin, bir marangoz kol kaybı yaşadığında başka bir işe geçse bile, asıl mesleğini yapamayacak olması nedeniyle bu kayıp dikkate alınır.

İş kazalarında meslekte kazanma gücü kaybı oranları, Çalışma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği EK-1 Cetveli üzerinden belirlenir ve bu oranlar tazminat hesaplamalarına doğrudan etki eder.

İş Gücü Kaybı – Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Hukuki Dayanakları

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (md. 25 ve 28)
• Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği (RG: 11.10.2008)
• Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği
• 2015/23 sayılı SGK Genelgesi

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu en az %10 oranında meslekte kazanma gücü kaybı olanlar “sürekli iş göremezlik” geliri almaya hak kazanır. %60 ve üzeri oranlarda ise kişi, malul sayılır ve malullük aylığına hak kazanır.

Maluliyet süreci, SGK tarafından yetkilendirilen hastaneden alınan sağlık kurulu raporunun SGK Kurum Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilmesiyle ilerler. Bu kurula yapılan başvuru sonrası verilen karara karşı itiraz için süre sınırı yoktur. Dosya doğrudan Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu’na taşınabilir.

İş Gücü Kaybı Tazminat Hesaplama

İş Gücü Kaybı Tazminat Hesaplama

Sürekli iş göremezlik tazminatında hesaplamalar; net maaş, maluliyet oranı, yaş ve kusur dikkate alınarak TRH 2010 yaşam tablosuna göre yapılmalı, SGK tarafından yapılan ödemeler mahsup edilmelidir. Yargıtay kararları ve mevzuat bu sistematiği açık şekilde desteklemektedir.

Tazminat hesaplamasında kullanılan formül: Tazminat = Net maaş × Maluliyet oranı × Progresif katsayı × (1 – Kusur oranı) – SGK Ödemesi

Açılım: A = Aylık net maaş (TL) R = İş gücü kaybı oranı (%) P = Progresif katsayı (TRH 2010 tablosuna göre kalan ömür + iskonto + yıllık artış) K = (1 – Kusur oranı) SGK Ödemesi = Sürekli iş göremezlik geliri toplamı (mahsup edilir)

Örnek hesaplama: Varsayımlar: Yaş: 30 Net maaş: 22.104,67 TL Maluliyet oranı: %40 Kusur oranı: %20 Progresif katsayı: 14,5 SGK ödemesi: 300.000 TL

Hesap: 22.104,67 × 0,40 = 8.841,87 8.841,87 × 14,5 = 128.206,11 128.206,11 × 0,80 = 102.564,89 102.564,89 – 300.000 = 0 (SGK ödemesi daha yüksek)

İş Gücü Kaybı Tazminatı Hesaplama Tablosu

Yargıtay kararları:

1. Yargıtay 21. HD, 2022/6102 E., 2022/8896 K. SGK’nın belirlediği oranlar bağlayıcıdır. Mahkeme bu oran üzerinden hesaplama yapmalıdır.
2. Yargıtay 21. HD, 2018/6942 E., 2019/3205 K. Net gelir esas alınmalı, SGK’nın ödediği tutar peşin sermaye değeri üzerinden mahsup edilmelidir.
3. Yargıtay 10. HD, 2016/4982 E., 2017/2776 K. Maluliyet oranında artış varsa son rapor esas alınır.
4. Yargıtay 21. HD, 2017/5517 E., 2019/2939 K. TRH 2010 yaşam tablosu kullanılmadan yapılan hesaplama geçersizdir.

Meslekte Kazanma Gücü Kaybı ve EK-1 Cetvel

İş gücü kaybı oranları, “Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği”ne ekli EK-1 Cetveli esas alınarak belirlenir. Bu cetvel, uzuv kayıpları, organ fonksiyon eksiklikleri ve psikiyatrik durumlar için belirli oranlar içerir.

Oran %10’un üzerindeyse SGK, sürekli iş göremezlik geliri bağlar. Oran %60 ve üzerindeyse kişi “malul” sayılır.

İş gücü kaybı oranları, “Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği”ne ekli EK-1 Cetveli esas alınarak belirlenir.

İş Gücü Kaybı Raporu Kimden Nasıl Alınır?

Sürekli İş Göremezlik Maaşı Nasıl Alınır?

Sürekli iş göremezlik maaşı, iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu en az %10 oranında meslekte kazanma gücü kaybı yaşayan sigortalılara SGK tarafından bağlanan aylıktır. Bu maaş, bireyin çalışamaz durumda olduğunun belgelenmesi ve gerekli prosedürlerin tamamlanması sonrasında verilir.

Süreç, tedavisi tamamlanan sigortalının SGK’ya başvurması ile başlar. SGK, kişiyi yetkili hastanelerden birine yönlendirerek sağlık kurulu raporu düzenlenmesini talep eder. Bu raporda belirtilen oran, SGK Sağlık Kurulu tarafından incelenerek kesinleştirilir. Oranın %10’un üzerinde olması, maaş hakkını doğurur.

Bu maaş, kişinin maluliyet oranına, prime esas kazancına ve iş kazasındaki kusur durumuna göre değişir. SGK tarafından bağlanan sürekli iş göremezlik geliri, ileride açılacak tazminat davalarında peşin sermaye değeri üzerinden mahsup edilir.

Sürekli iş göremezlik maaşı sadece sigortalıya değil, durumuna göre eş ve çocuklara da paylaştırılabilir. Bu nedenle hak sahiplerinin güncel bilgilerle başvuruda bulunması büyük önem taşır.

Çalışma (İş) gücü Kaybı Raporu Kimden Nasıl Alınır?

İş gücü kaybı tazminatına esas teşkil edecek rapor, kaza veya hastalık sonrasında yetkili sağlık kurulu tarafından düzenlenir. İş gücü Kaybı Raporu, iş kazası, meslek hastalığı veya trafik kazası gibi durumlarda tazminatın hesaplanmasında (Trafik kazası tazminatı hesaplama, iş kazası tazminat hesabı) kullanılacak maluliyet oranını belirler. Raporun geçerli sayılabilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilmiş tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurulları tarafından düzenlenmiş olması gerekir.

Rapor almak için izlenecek süreç:

1. Sigortalı, iş kazası veya hastalık sonrası tedavisini tamamlar.

2. SGK’ya veya sigorta şirketine başvurarak maluliyet oranının belirlenmesini talep eder.

3. Yetkili hastaneye sevk yapılır.

4. Sağlık kurulu, hastayı muayene eder ve Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’ne göre oran belirler.

5. Bu oran, SGK Sağlık Kurulu tarafından onaylanır ve iş gücü kaybı raporu kesinleşir.

Rapor, sürekli iş göremezlik tazminatının belirlenmesinde temel belgedir.

 Çalışma Gücü Kaybı Raporu ve İtiraz Süreci

İş gücü kaybı oranı tespiti, sigortalının tazminat ve maaş hakkını doğrudan etkileyen kritik bir aşamadır. SGK Sağlık Kurulu tarafından belirlenen oran yetersiz ya da hatalı bulunursa, sigortalı bu karara karşı itiraz edebilir. İtiraz hakkı anayasal bir güvencedir ve süreyle sınırlı değildir.

İtiraz başvurusu doğrudan Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu’na yapılır. Yeni bir hastane sevki gerekmez; mevcut raporlar üzerinden yeniden değerlendirme yapılır. Kurulun verdiği kararlar, yargı mercileri açısından da bağlayıcıdır. Bu durum, Yargıtay 21. HD’nin 2022/6102 E., 2022/8896 K. kararında da açıkça vurgulanmıştır.

İtiraz dilekçesi sade, açık ve sağlık kurulu kararının neden hatalı olduğuna dair gerekçelere dayanmalıdır. Ek olarak hastane raporu, tedavi belgeleri ve varsa uzman görüşleri de sunulmalıdır. İtiraz kabul edilirse maluliyet oranı yükseltilir ve tazminat ya da maaş buna göre yeniden hesaplanır.

Bu süreci doğru yönetmek için uzman bir hukukçudan destek alınması önerilir. Yanlış hazırlanan dilekçeler veya eksik belgeler nedeniyle hak kaybı yaşanabilir.

Yargıtay 21. HD, 2022/6102 E., 2022/8896 K. sayılı kararı:

“Sürekli iş göremezlik oranlarının SGK tarafından verilen karara karşı Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu’na yapılan itiraz sonucu verilen raporlar bağlayıcıdır. Mahkemeler bu oranı esas alır.”

Meslekte Kazanma Gücü Kaybı 10

5510 sayılı Kanun’a göre, iş kazası veya meslek hastalığı geçiren sigortalının meslekte kazanma gücünde en az %10 oranında azalma varsa, sürekli iş göremezlik hali oluşur. Bu oran, yetkili sağlık kurulları tarafından tespit edilir ve SGK tarafından onaylanır. Oran %10  üzerinde ise mağdura SGK tarafından maaş bağlanır. İş kazası tazminat hesaplama sonucunda çıkan tutardan SGK’nın mağdura ödediği ve ödeyeceği rakam peşin sermaye değeri olarak düşülecektir. Ayrıca kusur oranına göre SGK rücu davası açarak kusurlu taraflardan yaptığı ödemeleri talep edecektir.

İş Gücü Kaybı Tazminatı Hangi Durumlarda Reddedilir?

İş gücü kaybı tazminatının reddedilmesi, çoğunlukla usul hataları, eksik belgeler veya düşük oranlı sağlık raporlarından kaynaklanır. En sık karşılaşılan ret nedenlerinden biri, maluliyet oranının %10’un altında çıkmasıdır. Bu durumda kişi, sürekli iş göremezlik sayılmaz ve hem maaş hem de tazminat hakkı doğmaz.

Bir diğer neden, tazminat davası sırasında SGK tarafından yapılan ödemelerin tazminat hesabına eksik ya da hiç dahil edilmemesidir. Mahkemeler, bu tür usulsüz hesaplamalar nedeniyle tazminat taleplerini reddedebilir. Ayrıca kusurun tamamen mağdura ait olması halinde de tazminat hakkı ortadan kalkar.

Eksik ya da yanlış hazırlanan iş gücü kaybı raporları, hatalı başvuru formları veya zamanında itiraz yapılmaması gibi teknik eksiklikler de red gerekçesi olabilir. Bu sebeple başvuru süreci dikkatle ve belgeler tam olarak yürütülmelidir.

Tazminatın reddi durumunda idari dava açma ya da SGK kararına itiraz hakkı mevcuttur. Bu haklar kullanılarak yeniden değerlendirme istenebilir.

İş Gücü Kaybı Oranı Yükselirse Tazminat Artar mı?

İş gücü kaybı oranındaki artış, doğrudan tazminat miktarını artırır. Tazminat hesaplamasında kullanılan formülde maluliyet oranı çarpan olarak yer aldığından, orandaki her artış tazminat miktarını yükseltir. Bu durum, özellikle tedavi sonrası yeniden yapılan sağlık değerlendirmelerinde önem kazanır.

Örneğin, ilk sağlık raporunda %40 oran belirlenen bir kişi, sonraki kontrolde %60 oran alırsa, bu yeni oran esas alınır ve tazminat yeniden hesaplanır. Bu durum Yargıtay 10. HD, 2016/4982 E., 2017/2776 K. kararında açıkça belirtilmiştir.

Yüksek oranlı iş gücü kaybı, aynı zamanda sürekli iş göremezlik maaşını da artırabilir. Dolayısıyla hem SGK maaşı hem de mahkemeye sunulan tazminat talebi revize edilir. Bu gibi durumlarda eski hesaplamalar geçersiz olur.

Yeni oran belirlenmişse bu belge mahkemeye sunulmalı, SGK ve işveren kusur oranları da yeniden gözden geçirilmelidir. Artışa rağmen SGK ödemesi mahsup edildiğinde geriye kalan tazminat daha da yükselebilir.