Memur Disiplin Cezaları Nelerdir? 2025 Güncel Rehber

Memur disiplin cezaları, kamu hizmetlerinin düzenli, etkili ve güvenilir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla devlet memurlarının görevlerini kanuna uygun olarak yerine getirmeleri için getirilen yaptırımlardır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, bu konuda temel yasal dayanağı oluşturur. Disiplin cezaları sadece bir yaptırım değil, kamu düzeni açısından da önemli bir denetim mekanizmasıdır.

Disiplin Suçu Nedir?

Disiplin suçu, bir memurun görevine, kanunlara veya etik ilkelere aykırı davranışta bulunması sonucu oluşan ve idari yaptırımı gerektiren fiillerdir. Her disiplin suçu, cezalandırılması gereken davranış biçimidir ancak aynı zamanda ölçülü ve hukuka uygun olmalıdır.

Memur disiplin cezaları ile ilgili her işlemde ölçülülük, savunma hakkı ve şeffaflık ilkeleri gözetilmelidir.

Disiplin Cezalarının Hukuki Dayanağı

Disiplin cezalarının hukuki çerçevesi, başta 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu olmak üzere çeşitli yönetmelik ve genelgelerle belirlenmiştir. Özellikle 124. madde, disiplin işlemleri ve ceza türlerini açıklığa kavuşturur.

• 124. Madde: Disiplin suçlarını ve bu suçlara karşı uygulanacak cezaları tanımlar.
• 125. Madde: Ceza türlerinin hangi davranışlar için uygulanacağını belirler.

Devlet Memurlarına Verilebilecek Disiplin Cezaları 2025

Devlet memurlarına verilebilecek disiplin cezaları, işlenen fiilin niteliğine göre aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Uyarma Cezası

Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğini bildiren en hafif disiplin cezasıdır. Örnek: Kılık kıyafet yönetmeliğine uymamak, görev saatlerine geç gelmek.

Uyarma cezası, devlet memuruna görevini daha dikkatli ve özenli yapması gerektiğinin yazılı olarak bildirilmesidir. Bu ceza, memur disiplin cezaları arasında en hafif olanıdır.

Uyarma cezasına neden olabilecek bazı fiil ve davranışlar şunlardır:

• Verilen görevlerin tam ve zamanında yapılmaması, görev mahallinde kurumca belirlenen kurallara uyulmaması,
• Resmi evrak, araç ve gereçlerin kullanımında dikkatsizlik veya özensizlik,
• İzinsiz olarak işe geç gelmek, erken çıkmak ya da görev yerini terk etmek,
• Kurumun aldığı tasarruf tedbirlerine uymamak,
• Usule aykırı şekilde şikayet ya da başvuruda bulunmak,
• Devlet memuruna yakışmayan tutum ve davranışlarda bulunmak,
• Görevine veya hizmet alan kişilere karşı ilgisiz veya kayıtsız davranmak,
• Belirlenen kılık-kıyafet kurallarına uymamak,
• Görevin iş birliği içerisinde yürütülmesi ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak.

Kınama Cezası

Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu bulunduğunun yazılı olarak bildirilmesidir. Örnek: Amirine karşı saygısızlık, hizmet içinde davranış bozukluğu.

Kınama cezası, devlet memuruna görevinde ve davranışlarında ciddi bir kusurunun bulunduğunun yazılı olarak bildirilmesiyle verilen bir disiplin cezasıdır. Bu ceza, uyarma cezasına göre daha yüksek bir yaptırımdır ve memur disiplin cezaları arasında orta düzeyde kabul edilir.

Kınama cezasına neden olabilecek bazı fiil ve davranışlar şunlardır:

• Görevlerin zamanında ve eksiksiz yerine getirilmemesi, resmi belge, araç ve gereçlerin bakımında ihmalkâr davranmak,
• Eşin veya ergin olmayan çocukların gelir getiren faaliyetlerini zamanında kurumuna bildirmemek,
• Görev sırasında amirine karşı saygısız davranışlar sergilemek,
• Görev dışı alanlarda kamu görevlisinin güvenilirliğini ve saygınlığını zedeleyici eylemlerde bulunmak,
• Devlete ait belge, eşya veya ekipmanları özel işlerinde kullanmak ya da bunları kaybetmek,
• Çalışma arkadaşlarına veya vatandaşlara kötü muamelede bulunmak,
• İş arkadaşlarına ya da hizmet alan kişilere sözlü veya fiziksel şekilde sataşmak,
• Görev alanında ahlak ve adaba aykırı eylemlerde bulunmak; bu tür içerikte yazı, resim ya da işaretler oluşturmak,
• Amirlerinden gelen emir ve talimatlara itiraz etmek,
• Kasten borçlarını ödemeyerek icra takibine maruz kalmak,
• Kurum içerisindeki çalışma düzenini, huzurunu veya disiplini bozan davranışlarda bulunmak,
• Yetkili olmadığı halde basın-yayın organlarına bilgi veya demeç vermek.

Yukarıda sayılan durumlar, ilgili memurun disiplin hukuku kapsamında kınama cezası almasına neden olabilir. Memur disiplin cezaları, kamu görevlilerinin mesleki standartlara ve etik değerlere uygun davranmasını sağlamak amacıyla uygulanır.

Aylıktan Kesme Cezası

Memurun brüt aylığının 1/30 ila 1/8 oranında kesilmesidir. Disiplin cezası, mali yaptırımı da beraberinde getirir. Örnek: Görev yerini izinsiz terk etmek.

Aylıktan kesme cezası, devlet memurlarına uygulanan memur disiplin cezaları arasında orta derecede yaptırım gücüne sahip bir ceza türüdür. Bu ceza, memurun brüt aylığının belli bir oranının

Memur Disiplin Cezaları Disiplin Cezası Verilmeden Önce Savunma Hakkı

kesilmesini kapsar. Aşağıdaki eylemler, aylıktan kesme cezası gerektiren başlıca disiplin suçlarıdır:

• Kasıtlı şekilde verilen görevleri yerine getirmemek: Görev yerinde belirlenen kurallara uymamak, görevle ilgili resmi belge ve malzemeleri korumamak veya hor kullanmak,
• Özürsüz devamsızlık: Mazeret göstermeksizin bir ya da iki gün göreve gelmemek,
• Kamu kaynaklarını çıkar sağlamak amacıyla kullanmak: Devlete ait araç, belge veya ekipmanları özel menfaat elde etmek için kullanmak,
• Yanıltıcı beyan: Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere bilerek yanlış veya yalan bilgi vermek,
• Amire sözlü saygısızlık: Görev sırasında amire karşı nezaketsiz ve saygısız sözlerde bulunmak,
• İzinsiz alan kullanımı: Görev alanı içinde bir bölgenin toplantı, tören gibi etkinlikler için yetkisiz şekilde kullanılmasına olanak tanımak,
• Devlet memurunun itibarını zedeleyici davranışlar: Hizmet sırasında kamu görevlisine duyulan güveni sarsacak nitelikte tutum ve davranışlar sergilemek.

Kademe İlerlemesinin Durdurulması

Memurun bulunduğu kademede, 1-3 yıl arasında ilerlemesinin durdurulmasıdır. Örnek: Yetkisi olmadığı halde işlem yapmak, görevi ihmal etmek.

• Göreve sarhoş halde gelmek veya görev alanında alkollü içki tüketmek.
• Geçerli bir mazeret olmadan, ardışık olarak üç ila dokuz gün boyunca göreve gelmemek.
• Görevle bağlantılı herhangi bir biçimde menfaat sağlamak amacıyla hareket etmek.
• Amirlerine ya da altında çalışan personele karşı küçük düşürücü ya da onur kırıcı davranışlarda bulunmak.
• Yetkili merciden izin almadan görev yerinde toplantı, tören gibi etkinlikler düzenlemek ya da buna müsaade etmek.
• İçeriği gerçeği yansıtmayan belge veya rapor hazırlamak.
• Devlet memurlarına yasaklanmış kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak veya ticaret yapmak.
• Görev esnasında kişilere yönelik din, dil, ırk, mezhep, cinsiyet veya siyasi düşünce temelli ayrımcılık yapmak.
• Mal bildirimini belirlenen sürede ve şartlarda yapmamak.
• Gizlilik taşıyan bilgi ve belgeleri yetkisiz şekilde kamuya ifşa etmek.
• Amire, personele ya da hizmet alanlara karşı tehditkar ya da hakaret içeren davranışlar sergilemek.
• Yurt dışında diplomatik statüye dayanarak ödeme gücünün üstünde borçlanmak ve borçlarını ödememek suretiyle devletin itibarını zedelemek veya borcunu ödemeden yurda dönmek.
• Amir tarafından verilen görev ve talimatları bilerek ve isteyerek yerine getirmemek.
• Bir siyasi parti lehine ya da aleyhine olacak şekilde aktif faaliyette bulunmak.

Devlet Memurluğundan Çıkarma

En ağır ceza olan bu işlemle memurun kamu görevine tamamen son verilir. Örnek: Rüşvet almak, ideolojik propaganda yapmak, görev mahallini terketmek.

• Kurumun huzurunu, çalışma barışını ve düzenini bozacak şekilde; ideolojik ya da siyasi sebeplerle boykot, grev, iş yavaşlatma, işgal veya engelleme eylemlerine katılmak, bu tür eylemleri teşvik etmek veya organize etmek.
• Kurum içinde ya da dışında; yasaklanmış yayınları, ideolojik veya siyasi içerikli afiş, pankart, bildiri gibi materyalleri çoğaltmak, dağıtmak ya da teşhir etmek.
• Siyasi bir partiye üye olmak.
• Geçerli bir mazereti olmaksızın bir takvim yılı içerisinde toplamda 20 gün işe gelmemek.
• Olağanüstü hal, savaş ya da genel afet gibi durumlarda amirin verdiği görevleri yerine getirmemek.
• Amire ya da astına fiziksel şiddet uygulamak.
• Danıştay kararlarına göre, ağır tahrik altında ya da karşılıklı fiili müdahale durumlarında memurluktan çıkarma cezası yerine bu ceza uygulanabilir.
• Memuriyetle bağdaşmayacak düzeyde yüz kızartıcı, utanç verici ve toplum nezdinde güven sarsıcı davranışlar sergilemek.
• Yetkili merciin izni olmadan gizlilik taşıyan bilgileri üçüncü kişilerle paylaşmak.
• Siyasi veya ideolojik nedenlerle aranan kişileri görev alanında saklamak.
• Yurt dışında, devletin saygınlığına gölge düşürecek ya da görev ahlakına aykırı tavırlar sergilemek.
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanun’a aykırı davranışlarda bulunmak.

Kaynak: https://kadimhukuk.com.tr/makale/memur-disiplin-cezalari/

Disiplin Cezası Verilmeden Önce Savunma Hakkı

657 sayılı Kanun’un 130. maddesine göre, memura disiplin cezası verilmeden önce savunma hakkı tanınmak zorundadır. Bu hak kullanılmadan verilen cezalar hukuka aykırıdır ve iptal edilebilir niteliktedir.

Memur disiplin cezaları sürecinde savunma hakkı, idarenin en temel sorumluluklarındandır.

Disiplin Cezalarında Zaman Aşımı

• Soruşturma zaman aşımı: Fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır.
• Ceza zaman aşımı: Fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçerse ceza verilemez.

Disiplin Cezalarına Karşı İtiraz ve Dava Yolu

Memur, kendisine verilen disiplin cezasına karşı itiraz edebilir veya idare mahkemesine başvurarak dava açabilir. Özellikle kınama, aylıktan kesme ve kademe durdurma gibi cezalar yargı denetimine tabidir.

İtiraz Süresi:

Disiplin cezası tebliğ edildikten sonra 7 gün içinde disiplin kuruluna itiraz edilmelidir. Bu süre hak düşürücüdür.

Dava Açma Süresi:

İtiraz reddedilirse, işlemin tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.

Disiplin Cezalarının Sicile Etkisi

Verilen her disiplin cezası memurun özlük dosyasına işlenir. Ancak, uyarma ve kınama cezaları 5 yıl içinde başka bir disiplin cezası alınmazsa silinir.

Memur Disiplin Soruşturmasında Avukatın Önemi

Disiplin süreci idari olsa da sonuçları memurun meslek hayatını doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle, disiplin sürecinde uzman bir idare hukuku avukatından destek almak hak kayıplarının önüne geçebilir.

Özellikle kademe durdurma ve memuriyetten çıkarma gibi cezalar söz konusuysa, sürecin hukuki zeminde yürütülmesi için profesyonel destek şarttır.

Disiplin Cezaları Hakkında Bilinçli Olmak Şart

Memur disiplin cezaları, kamu düzenini ve hizmetin etkinliğini korumak için zorunlu bir mekanizmadır. Ancak bu cezaların uygulanması kadar, hukuka uygunluğu da önemlidir. Her memur, görevlerini yerine getirirken disiplin kurallarına uygun davranmalı; hak ihlali yaşandığında ise yasal yolları etkin biçimde kullanmalıdır.

Disiplin cezası aldıysanız ya da hakkınızda soruşturma başlatıldıysa, alanında uzman bir avukata danışarak süreci güvenli şekilde yönetebilirsiniz.