Denetimli Serbestlik – 2024

Denetimli serbestlik, kişinin sosyal hayatta cezasının kanunla belirlenen yargılama süresi içinde infazına izin veren bir ceza hukuku kurumudur.

Denetimli serbestlik kanunu, kişinin ailesiyle bağlarını sürdürebilmesi ve dış dünyaya uyum sağlayabilmesi gerekçesiyle çıkarılan bir kanundur. Fail, sosyal hayatta denetim yoluyla gözlenmektedir.

Hükümlü cezasını infaz ederken, şartlı tahliye olmadan önce belirli bir süre sonra serbest bırakılır ve dışarıda sosyal yaşam altında tutulur. Denetimli serbestlik uygulaması birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. Örneğin, uyuşturucu kullanımı için denetim, kovuşturma yapılan kişi hakkında hüküm verilmeden önce uygulanan bir ihtiyati tedbirdir.

Denetimli Serbestlik Yasası

Serbestlik kanunu olarak bilinen kanun, esas itibariyle 5275 sayılı Ceza İnfaz Kanunu’nun 105/A maddesi ile getirilen düzenlemelere atıfta bulunmaktadır. Bu kanuna denetimli serbestlik kanunu denilmesinin nedeni, birçok kişinin ceza infaz yasasına ek olarak hapishaneden tahliye edilmiş olmasıdır. 5275 Sayılı Ceza İnfaz Kanunu‘nu da açıklığa kavuşturmak için “denetimli serbestlik kanunu” kavramını da kullanacağız.

01.07.2016 Tarihinden Önce İşlenen Suçlarda Denetimli Serbestlik:

Koşullu Serbest Bırakma ve Yürütme

671 Sayılı KHK (KHK) ile 01.07.2016 tarihinden önce işlenen suçlar için ayrı bir denetim ve infaz sistemi yürürlüğe girmiştir. Buna göre 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 01.07.2016 tarihinden önce işlenen suçlar bakımından aşağıdaki düzenlemeler getirilmiştir:

– Deneme süresi 2 yıl olarak uygulanacaktır (671 Sayılı KHK md.32/a).

– Müebbet hapis cezasına çarptırılanlar, cezalarının 1/2’sini ceza infaz kurumunda geçirmeleri halinde şartlı salıverilme hükümlerinden yararlanırlar (KHK 671 md.

01.07.2016 tarihinden önce işlenen suçlar için yukarıdaki her iki düzenleme de uygulanacaktır. 01.07.2016 tarihinden sonra işlenen suçlar için yukarıda açıkladığımız Kanun Hükmünde Kararname değil, 105/A sayılı 5275. maddede yer alan eski infaz yönetmeliği geçerli olacaktır. Hemen belirtmek gerekir ki, suçun 01.07.2016 tarihinden önce işlenmiş olması yeterlidir, mahkûmiyet ileri bir tarihte gerçekleşse dahi hükümlü KHK’da düzenlenen şartlı salıverme ve şartlı tahliye hükümlerinden yararlanabilecektir. .Aşağıdaki suçları işleyen hükümlüler 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerinden yararlanamazlar:4- Kasten adam öldürme (madde 81,82),

– Bir altsoya, altsoya, eşe veya kardeşe veya bedenen ve ruhen kendini savunamayacak durumda olan bir kişiye kasten yaralama,

– Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (madde 102,103,104,105),

-Özel hayata ve hayatın özel alanına karşı suçlar: İletişimin gizliliğinin ihlali, kişiler arası konuşmaların dinlenmesi ve kayıt altına alınması, özel hayatın gizliliğinin ihlali, kişisel verilerin hukuka aykırı olarak kaydedilmesi, hukuka aykırı olarak ele geçirilmesi ve dağıtılması, verilerin imha edilmemesi ( madde 132,133,134,135,136,137,138),

– Uyuşturucu veya uyarıcı madde imalatı veya ticareti (madde 188),

– Devletin güvenliğine karşı suçlar (terör örgütü üyeliği dahil),

-Anayasal düzene karşı işlenen suçlar,

– Milli savunmaya karşı suçlar,

-Devlet sırlarına karşı işlenen suçlar,

-Propaganda suçu gibi TMK (Terörle Mücadele Kanunu) kapsamına giren suçlar

– Tüm organize suçlar (Terör örgütüne üye olma, yönetici veya kurucu olma suçları ile birlikte işlenen yağma, hırsızlık, cinayet vb. suçların tamamı Kanun Hükmünde Kararname kapsamı dışındadır) ,

– Aynı hükümden dolayı şartlı salıverilme hakkı kaldırılan (infazı durdurulan) hükümlüler

– Borç ve tazminatların ödenmemesi halinde 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca bankacılık zimmetine para geçirme,

-Cezaevinde disiplin cezası alan ancak disiplin kurulunca cezası henüz kaldırılmayanlar,

Taahhüdü ihlal suçunu işleyenler.

Cezanın Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda 1/10 Harcama Şartı: 07.09.2016 tarih ve 29824 sayılı, 22.2.2017 tarih ve 29987 sayılı yönetmelikte yapılan değişiklikle açık cezaevine geçiş ve dolayısıyla serbestlik kanununun uygulanması değiştirildi. Buna göre, açık cezaevine geçiş ve cezanın 1/10’u kapalı cezaevinde geçme şartı şu şekilde uygulanacak:

– 01.07.2016 tarihinden önce işlenen ancak 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin infaz rejimi kapsamında işlenen suçlardan 5 yıldan az hapis cezasına çarptırılanlar, iyi hallerinin tespiti halinde derhal denetimli serbestlik  uygulamasından yararlanacaklardır. başka şartları varsa en geç 3 gün içinde açık cezaevine nakledilir.

– 01.07.2016 tarihinden önce ve 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin infaz rejimi kapsamında işlenen suçlardan 5 yıl veya daha fazla ancak 10 yıldan az hapis cezasına çarptırılanlar, şartlı tahliye kanunu uygulamasından yararlanmak kaydıyla, 1 ay kapalı cezaevinde kalan süre açık cezaevinde geçirilir.

– 01.07.2016 tarihinden önce işlenen ancak 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin infaz rejimi kapsamında işlenen suçlardan 10 yıl ve daha fazla hapis cezasına çarptırılanların, toplam cezalarının 1/10’unu “iyi” ceza ile kapalı cezaevinde geçirmesi gerekir. davranış” ve denetimli serbestlik uygulamasından yararlanmak için kalan süre. Açık cezaevinde geçirmek zorundalar. Hükümlünün kapalı cezaevinde geçirmesi gereken süre hesaplanırken tutukluluk süresi de kapalı cezaevinde geçmesi gereken süreye dahil edilir.

671 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname‘nin son değişiklikleriyle örnek vermek gerekirse;

4 yıl hapis cezasına çarptırılanlar, kapalı cezaevinde en fazla 3 gün “iyi hal” gördükten sonra açık cezaevine naklediliyor. Açık cezaevine nakledilen hükümlüler, denetimli serbestlik kanunu uygulanarak  salıverilecek.

4 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırılan hükümlüler, 3 ay hapiste kalmaları şartlı denetimden yararlanacak. Hükümlü, kapalı cezaevinde en fazla 3 gün sağlıklı kaldıktan sonra açık cezaevine nakledilme hakkını kazanır. Kalan 3 ayı açık cezaevinde tamamlamak kaydıyla denetimli serbestlik uygulamasından yararlanabilirler.

– Taksirle işlenen suçlardan 5 yıl veya daha az hapis cezasına çarptırılan tutuklu, 6 ay açık cezaevinde kalmak şartıyla doğrudan serbest bırakılır.

– Kasten veya taksirle işlenen suçlardan 5 yıl ve daha fazla hapis cezasına çarptırılan ancak toplam cezası 10 yıldan az olan hükümlüler; cezasının 1 ayını kapalı cezaevinde geçirmek zorundadır. 1 ay kapalı cezaevinde kalan hükümlü, açık cezaevine nakledilir.

– Kasten veya taksirle işlenen suçlardan 5 yıl ve daha fazla hapis cezasına çarptırılan ancak toplam cezası 10 yıldan az olan hükümlüler; cezasının 1 ayını kapalı cezaevinde geçirmek zorundadır. 1 ay kapalı cezaevinde kalan hükümlü, kalan cezasını şartlı tahliye için açık cezaevinde geçirerek tahliye oluyor.

Aynı Hükümlünün Suçlarından Biri Kanun Hükmünde Kararname Kapsamında Diğeri Değilse Uygulama Nasıl Olacak: Uygulamada en sık karşılaşılan sorun, hükümlünün işlediği suçlardan birinin Kanun Hükmünde Kararname kapsamında yer almasıdır. KHK ve diğer suç KHK kapsamı dışındadır Bu durumda KHK kapsamına giren suç için infazda 1/2 indirim yapılır ve şartlı salıverilme süresi eski sisteme göre hesaplanır. Kanun Hükmünde Kararname kapsamına girmeyen diğer suçlar için infazda indirim yapılmaz. Böylece deneme süresi bulunduktan sonra eski sistemde olduğu gibi deneme süresi 1 yıl olarak uygulanır. İnfaz hukuku uygulamasında suçu KHK kapsamı dışında kalan hükümlü, ceza hükümlünün aleyhine sonuçlar doğuracağından KHK’daki yeni denetimli serbestlik süresinden yararlanamaz.

647 Sayılı Eski İnfaz Yasası Döneminde Faillerin Durumu -01.06.2005 Öncesi-: Eski 2/5 olan infaz oranı, 647 sayılı eski İnfaz Kanunu döneminde suç işleyenler lehine olduğundan, 01.06.2005 tarihinden önce ise yeni kanun hükmünde kararnamede 1/2’dir. Yürütme iskonto oranı uygulanmaz. Ancak denetimli serbestlik tedbiri 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile eski icra oranı üzerinden bulunan denetim tarihinden 2 yıl önce uygulanmaktadır. Suçlardan biri 01.06.2005 tarihinden önce, diğeri ise bu tarihten sonra işlenmişse; Şartlı salıverilme süresi, 01.06.2005 tarihinden önce işlenen suçlar için 2/5 olan eski infaz oranı ile 01.06.2005 tarihinden sonra işlenen suçlar için 1/2 olan infaz oranı ve KHK’daki 2 yıllık denetimli serbestlik süresi üzerinden hesaplanmaktadır.

Adli Para Cezalarının Durumu: Adli para cezasına çarptırılanlar her halükarda adli para cezasını ödemek zorundadırlar, 671 sayılı KHK’da düzenlenen şartlı salıverilme ve serbestlik hükümlerinden hiçbir şekilde yararlanamazlar (Ceza İnfaz Kanunu md.105/ A-4 ve art.106). /9). Adli para cezası, doğrudan, hapis cezası ile birlikte veya hapis cezasından çevrilmiş olsun, KHK’dan yararlanamaz. Aynı hükümde hem adli para cezası hem de hapis cezası var ise, adli para cezası herhangi bir şekilde ödendikten veya infaz edildikten sonra KHK hapis cezası için kullanılabilir.

Sonucundan dolayı ağır yaralama suçu: Sonuçtan dolayı ağır yaralama suçunun (TCK md.87) eşe, altsoy, üstsoy, üstsoy veya beden ve beden yönünden kendini savunamayacak durumda olan kişiye karşı işlenmemesi halinde, ruhu, 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin infaz uygulamasından yararlanmaktadır. Tamamen ortadan kalktığı gerekçesiyle hariç tutulan bu suça, 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin infaz hükümleri artık tüm infaz savcılıkları tarafından uygulanmaktadır. Kanun Hükmünde Kararnamenin kanunlaştığı ilk dönemlerde kapsam

Suçun Tekrarı Halinde Uygulanması: Mükerrere özel infaz rejimi uygulanan hükümlüler, 671 sayılı KHK ile getirilen cezanın 1/2 infazına ilişkin infaz rejiminden, tekerrür halinde infaz oranından yararlanamazlar. 3/4’tür. Ancak mükerrer hükümler uygulanan hükümlüler de aynı kanun kapsamında 2 yıllık denetimli serbestlik tedbirinden yararlanabilirler.

Suça teşebbüs, tahrik, yardım: Kanun Hükmünde Kararnamede suça teşebbüs ve suça iştirak hallerine ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Kanun Hükmünde Kararnamede yer alan “yönetimden yararlanamayacak suçlara” teşebbüs, teşvik veya yardım hallerinde KHK’da düzenlenen şartlı salıverme veya denetimli serbestlik uygulamasından yararlanılamaz. Başka bir deyişle, kapsam dışı tutulan suçlara iştirak edenler veya teşebbüs edenler, 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede suçun niteliğinin düzenlenmesine tabidir.

Taksirli Suçlar ve Muhtemel Kast Vakaları: Taksirli suçlar (bilinçli ihmal dahil) Kanun Hükmünde Kararnamede yer alan her türlü hak ve düzenlemeden yararlanabilir. Örneğin taksir ile cinayet işleyenler (örneğin trafik kazası sonucu ölüm) KHK’dan yararlanabilirler. Muhtemel kast açısından özel bir düzenleme yoktur. TCK’nın hangi maddesi işlenen suçu ihlal ediyorsa Kanun Hükmünde Kararname’den yararlanıp yararlanamayacağı bu maddeye göre belirlenir. Örneğin, muhtemel kast ile kasten öldürmeye teşebbüs suçu işlenmişse KHK kullanılamaz. Ancak TCK md. 86/1 kapsamında, muhtemel kast ile kasten yaralama suçunun işlenmesi halinde hükümlü Kanun Hükmünde Kararname’den yararlanma hakkına sahiptir.

Tutuklu Hükümlülerin Durumu: 01.07.2016 tarihinden önce suç işlemiş ve cezai hükümlü olup, infaz savcılığınca gönderilen davete uymayarak teslim olmayan veya doğrudan hakkında yakalama kararı çıkarılan hükümlüler, 671 Sayılı İnfazın İndirimi ve Denetimli Serbestlik Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin uygulanmasından muaf olanlar, cezalarını çekmek üzere teslim olduklarında yararlanırlar.

Tutuklu/Tutuksuz Yargılaması Devam Eden Sanıkların Durumu: Yargılaması devam eden sanıklar, suçun 01.07.2016 tarihinden önce işlenmiş olması kaydıyla KHK’dan yararlanır. Yargılamanın aşaması ne olursa olsun, mahkumiyet kararı kesinleştiğinde sanıklar hakkında 671 sayılı KHK’daki infaz indirimi ve denetim tedbiri uygulanır. Yargılanan zanlıların tutukluluk koşulları değerlendirilirken, 671 sayılı KHK’daki infaz ve denetimli serbestlik süresinin kısaltılması mutlaka dikkate alınacaktır. Cezai nitelikleri KHK kapsamında kalan tutuklular daha erken tahliye edilecek.

Denetimli Serbestlik Halinde Olanlar: Denetim hükümlülerinin statülerinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Kanun Hükmünde Kararname kapsamındaki bir suçtan denetimli hükümlü 1/2 oranında infaz indiriminden yararlanacağından denetimli serbestlik süresi kısalacak. Örneğin eski sistemde 3 yıl hapis cezasına çarptırılan hükümlünün 1 yıl hapis yattıktan sonra salıverildiğini ve denetimli serbestlik tedbiri uygulandıktan 2 ay sonra KHK’nın kanunlaştığını varsayalım; Bu durumda yeni hükümden yararlanan hükümlüye sadece 4 ay daha denetimli serbestlik verilecek. Eski infaz sistemi ile hükümlünün 9 ay daha denetimli serbestlik altında geçirmesi gerekirdi.

Denetimli Serbestlik Yükümlülüklerini Halihazırda İhlal Edenlerin Durumu: Denetim tedbiri uygulanarak belirlenen yükümlülükleri ihlal edenler (imza ihlali, seminer ihlali, elektronik kelepçelerin çıkarılması, belirli saatlerde belirlenen yerde bulunmama vb.) 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’deki 1/2 uygulama indiriminden yararlanabilirler, ancak 2 yıllık deneme süresinden yararlanamazlar.

Faillerin Denetimli Serbestlikteki Durumu: Denetim yükümlülüklerine uygun hareket etmesine rağmen suç işledikleri gerekçesiyle yargılananlar, masumiyet karinesinden yararlandıkları için hüküm kesinleşene kadar serbestlikten yararlanırlar. Hüküm kesinleştikten sonra, hükümlünün cezaevine alınması ve cezaların toplanmasını gerektiren ayrı bir infaz süreci başlayacak. Ayrıca hükümlü bir suçtan dolayı tutuklanmış ise şartlı salıverilme süresine tutukluluk süresi eklenerek yeniden denetim süresi hesaplanır. Hükümlü, bir sonraki suç nedeniyle tutuklulukta geçirdiği süreyi mahkûmiyetinden mahkûmiyetinden indirme hakkına sahip olduğundan, bu hakkı kullanan hükümlü için mahsup gözetilerek hesaplanması gerekecektir.

Yurtdışında Yaşayanların Durumu: Yurt dışında ikamet edenler Kanun Hükmünde Kararname kapsamında denetimli serbestlikten yararlanmak istiyorlarsa, deneme süresi içinde Türkiye’de belirlenen yükümlülüklere uygun hareket etmek zorundadırlar. Konsoloslukta imza veya benzeri bir başvuru bulunmamaktadır. Denetim kanunu sadece Türkiye sınırları içinde uygulanabilen bir sistemdir.

Kanun Hükmünde Kararname Hesaplama Yöntemi: Birden fazla hapis cezası varsa tüm cezalar birlikte toplanmalıdır. Toplam cezanın 1/2’si bulunmalıdır. Hesaplanan bu cezadan 2 yıllık denetim tedbiri düşüldükten sonra kalan süre hükümlünün şartlı tahliye için cezaevinde kalması gereken süredir. Örneğin 10 yıl hapis cezasına çarptırılan bir hükümlünün şartlı tahliye/şartlı tahliyesi şu şekilde hesaplanır: 10 yıllık hapis cezasının 1/2’si 5 yıldır. 5 yıl hapis cezasından 2 yıl denetim düşülüyor, dolayısıyla bu tutuklunun 3 yıl hapiste kalması gerektiği ortaya çıkıyor.

01.07.2016 Sonrası İşlenen Suçlarda Kaç Yıl Denetimli Serbestlik

671 Sayılı KHK ile denetim kanunu yeniden düzenlenmiştir. Hükümlü henüz cezaevine girmemişse ceza miktarı ne olursa olsun denetim kanunundan yararlanılması mümkün değildir. Cezası ne olursa olsun, her hükümlü iyi durumda olup olmadığının tespiti için hapse girmek zorundadır. Hükümlü cezaevine girdikten sonra cezaevi yönetimi tarafından hükümlünün iyi durumda olduğunu belirten bir değerlendirme raporu düzenlenir ve hükümlü denetimli serbestlik uygulanarak serbest bırakılır. 5275 sayılı İnfaz Kanununa göre 01.07.2016 tarihinden sonra işlenen suçlardan dolayı denetim süresi 1 yıl veya daha az olan hükümlülerin yazılı olarak talep etmeleri halinde şartlı salıverilme tarihine kadar olan cezalarının infazı denetim yasasını uygulamak. (mad. 105/A 1). Örneğin 3 yıl hapis cezasına çarptırılan bir hükümlü 01.11.2016 tarihinde cezaevine girerse şartlı tahliye tarihi 01.11.2018 olacaktır.

Şartlı tahliye tarihinden bir yıl önce 01.11.2017 tarihinde şartlı tahliye talebinde bulunabilecektir. Yani 3 yıl hapis cezasına çarptırılan hükümlü toplam 1 yıl hapiste kalacak. 01.07.2016 tarihinden sonra işlenen suçlardan toplam 18 ay hapis cezasına çarptırılan hükümlüler, denetim kanunu uygulamasından doğrudan yararlanabilecek. Çünkü 18 ay hapis cezasına çarptırılan hükümlülerin şartlı salıverilme süresi, ceza miktarına göre 12 aydır. Bu nedenle 18 ay hapis cezasına çarptırılan tutuklular, 2-3 gün gibi kısa bir süre cezaevinde kalarak “iyi hal“den hüküm giydikleri tespit edildikten sonra tahliye ediliyor. Ancak 18 ay hapis cezasına çarptırılan hükümlüler, 31.12.2020 tarihinden sonra 6 ay hapis yattıktan sonra tahliye edilebilecek.

0-6 yaş arası çocuğu olan kadın hükümlüler, şartlı salıverilmelerine 2 yıl veya daha az bir süre kaldığı takdirde denetimli serbestlik hükümlerinden yararlanabilecekler (md.105/A-3). Yukarıdaki örnekte 3 yıl hapis cezasına çarptırılan ve 0-6 yaş arasında çocuğu olan bir kadın, cezaevine girerek iyi durumda olduğunun tespit edilmesi halinde şartlı tahliye kanunundan serbest bırakılabilecektir. Maruz kaldıkları ağır hastalık veya yaşlılık nedeniyle tek başlarına yaşamlarını sürdüremeyenler, denetimli serbestliklerine 3 yıl veya daha az süre kaldığında (105/A-3) denetimli serbestlik kanunu ile serbest bırakılabilecekler. Ancak bu şartların tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurulları tarafından belirlenmesi ve Adli Tıp Kurumu tarafından onaylanması gerekir.