Muvazaa Nedir?

Muvazaa Nedir? Pek çok insanın anlamını bilmediği muvazaa kelimesi anlam olarak ‘danışıklık’ demektir. Muvazaanın ne olduğu ve muvazaanın nasıl yapıldığı Türk Borç Kanunu madde 19 da yer almaktadır. Türk Borçlar Kanunu madde 19 Muvazaa için şunları söylemektedir ‘Bir sözleşmenin türünün ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların yanlışlıkla ve ya gerçek amaçlarını gizlemek için kullandıkları sözcüklere bakılmaksızın, gerçek ve ortak iradeleri esas alınır.

Borçlu, yazılı bir borç tanımasına güvenerek alacağı kazanmış olan üçüncü kişiye karşı, bu işlemin muvazaalı olduğu savunmasında bulunamaz’.

Muvazaa, aslında anlaşma yapmadığı halde üçüncü kişileri aldatma maksadı ile iki kişinin anlaşma yapmış gibi göstermesidir. Hukuki bir zemine dayanan ilişkilerdir.

Muvazaa işlemlerin kabul edilebilmesi için bazı zorunlu şartlar bulunmaktadır. Muvazaalı işlemler için zorunlu şartlar şu şekilde gösterilebilir:

• Mutlaka gizli bir işlem bulunmaktadır.
• Muvazaa için görünüşte bir sözleşme bulunması gerekmektedir.
• Görünüşte olan bu sözleşme diğer kişileri aldatma amaçlıdır.
• Muvazaalı anlaşma yanı sıra diğer kişileri zararı için gizli olan ayrı bir anlaşma da bulunması gerekmektedir.

Türk Borçlar Kanununda yer alan muvazaa içerdiği öğeler kapsamı olarak ikiye ayrılmaktadır:

1. Mutlak Muvazaa

Üçüncü kişileri aldatma amacı ile yapılan işlemlerdir. Aslında hiçbir işlemin yapılmadığı fakat yaptırılmış gibi görünmek maksadı ile yapılmaktadır. Örnek üzerinden mutlak muvazaa konusuna devam edersek en fazla karşılaşılan örneği borçlu kimsenin hacizden kaçmak amacıyla malını başka kişiye devretmesidir.

2. Nisbi Muvazaa

Şahısların aralarında gerçekleştirdiği işlemi diğer kişilere karşı aldatma gayesinde gerçekleştirmektir. Konuyu daha net anlamak için örnek olarak nisbi en çok görüldüğü durumlardan örnek verelim. Örneğin miras bırakacak baba bir çocuğuna daha fazla mal verebilmek için satış gibi gösterdiği bağışta bulunabilmektedir. Hukuken satış olan işlem aslında diğer kişilerin aldatılması üzerine yapılan bağıştır.

Muvazaa Örnekleri

Türk Borçlar Kanununda muvazaa 2 türe ayrılmaktadır. Muvazaa türleri örnekler verilerek açıklandığı durumlarda daha anlaşılabilir olmaktadır.

1. Nisbi Muvazaa

• Nisbi muvazaa örneği olarak babanın vefat etmeden önce çocuklarından birine (örnek olarak) evini satmış gibi işlem yapmasıdır. Aslında para alınmadan verilen ev tapu da satış gibi görünse çocuğa karşılıksız olarak verilmiştir.
• Nisbi muvazaa örneği olarak eşler arası uyuşmazlığa sebep olabileceğinden kaynaklı, eşin sahip olduğu bir mal varlığı ve ya eşyayı arkadaşına vermesi aslında satış olarak gösterile bilmektedir. Hukuken arkadaşa satılmış gibi gösterilen eşya aslında karşılık alınmadan verilmiştir.

2. Mutlak Muvazaa

• Mutlak muvazaa örnekleri en çok karşılaşılan konudur. Borcu bulunan kişi sahip olduğu malvarlığını hacizden kaçmak için arkadaşına, akrabasına ve ya tanıdığı bir kişiye devretmesi en çok karşılaşılan örneğidir.
• Mutlak muvazaa örneklerinde yine en çok karşılaşılanlardan biri olarak eşin babasının maaşını alabilmesi için resmi olarak boşanması aslında hala evli kalmaları ve ya hiç resmi olarak nikâh olmadan aynı evde yaşamaya devam etmeleridir.

Muvazaa Çeşitleri

Görünürde bir işlem olmadığı halde üçüncü kişileri aldatma amaçlı yapılan gizli anlaşmalara muvazaa denir. Türk Borçlar Kanunu madde 19 da muvazaa dile getirilmektedir. Türk Borçlar Kanunu madde 19 muvazaa için şunları demektedir: ‘Bir sözleşmenin türünün ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların yanlışlıkla ve ya gerçek amaçlarını gizlemek için kullandıkları sözcüklere bakılmaksızın, gerçek ve ortak iradeleri esas alınır.

Borçlu, yazılı bir borç tanımasına güvenerek alacağı kazanmış olan üçüncü kişiye karşı, bu işlemin muvazaalı olduğu savunmasında bulunamaz’.

Muvazaa çeşitleri içerdiği öğelere göre Türk hukukunda ikiye ayrılmaktadır:

1. Mutlak muvazaa

Gerçekte var olmayan ancak üçüncü kişilerin aldatılmasını sağlayan hukuki işlemler olarak tanımlanmaktadır. Muvazaa çeşitleri örnek üzerinden anlatılması halinde daha açıklayıcı olmaktadır. Mutlak muvaza çeşidi için örnek vermemiz gerektiği takdirde en genel örnekleri şunlardır:

• Borcu bulunan bir kimse hacizden kaçmak için mallarını başkasına devir etmiş gibi göstermesi mutlak muvazaa çeşidine örnektir.
• Babasının maaşını almak için eşlerin boşanmayı gerçekleştirmektedir. Oysaki boşanma sadece kâğıt üzerindedir. Eşler hala aynı evde yaşamaya devam etmektedir.

2. Nisbi Muvazaa

Nisbi muvazaa çeşidinde aslında yapılan işlem farklı gizli işlem farklıdır. Amaç üçüncü kişileri aldatmaktır. Önemli olan işlem görünürdeki işlem değil, altta yatan gizli işlemdir. Nisbi muvazaa çeşidine genel olarak en yaygın örnekleri ise şu şekildedir:

• Ailesinden çekindiği için sahip olduğu mal varlığını arkadaşına vermek isteyen kimse bunu satış gibi göstererek işlem yapabilmektedir. Ancak hukuken satış gibi görünen bu işlem bir bağıştır.
• Miras bırakacak bir baba oğluna kızından daha fazla mal bırakmak istemektedir. Ancak kızının üzülmesini istemeyen baba bu durumu oğluna satıyormuş gibi göstermesi nisbi muvazaa çeşidine örnektir.

Mutlak Muvazaa

Mutlak muvazaa da hiçbir işlem yapılmadığı halde işlem yapılıyormuş gibi gösterilmektedir. Sadece görünürde yapılan bu işlemin amacı üçüncü kişileri aldatmaktır.

Mutlak muvazaa da yapılan işlemler geçerli değildir. Görünür de gerçekleşen işlemler aslında kendi iradeleri ile gerçeklik olmadan yapılmaktadır. Kısa ve özet ile mutlak muvazaa mutlak butlan ile geçerliliğini kaybetmektedir.

Mutlak muvazaa için hukuk sisteminde en yaygın örneğini borçlu kişiler yapmaktadır. Borcu bulunan kişi hacizden mallarını kaçırmak istemektedir. Mallarını hacizden kurtarmak isteyen kimse tanıdığı birine mallarını devir etmiş gibi göstermektedir. Buradaki asıl amaç malın gerçekten devri değil haciz işleminden kaçırılmasıdır. Devir aslında yapılmadığı halde yapılmış gibi gösterilmiştir.

Nisbi Muvazaa

Nisbi muvazaa da aslında iki işlem bulunmaktadır. Görünürde olan işlem ve gizli kalan işlemdir. Nisbi muvazaa da aslında yapılmak istenen işlem farklıyken yapılan işlem farklıdır. Nispi muvazaa da görünür de olan işlem mutlan butlan ile kesin hükümsüzdür. Hükümsüzlüğün sebebi kişilerin iradelerinin gerçekleşen işlem üzerinde olmadığı içindir.

Nisbi muvazaa da yapılan genel bir diğer işlem de önalım hakkını engellemek içindir. Önalım hakkı engellenmesi için üçüncü kişileri aldatmak amacı ile bağış gibi gösterilip satış sözleşmesi işlemi gizli olarak yapılmaktadır.

Nisbi muvazaa ise en genel örneklerinden biri olarak; miras bırakacak olan kişi bir çocuğu için daha fazla mal bırakmak istemektedir. Diğer çocuklarının üzülmemesi ve ya sinirlenmemesi için bunu satış gibi göstermektedir. Aslında bağış olan bu işlem bir satış olarak gösterilmektedir.

Nisbi Muvazaa Nedir?

Nisbi muvazaa kişilerin aralarındaki asıl sözleşmeyi saklayarak başka bir sözleşme üzerinden işlem yapmasına denilmektedir. Nispi muvazaa da amaç asıl olan işlemi başka bir işlemmiş gibi göstererek üçüncü kişileri aldatmaktır.

Nisbi muvazaa da iki işlem vardır; biri görünürdeki işlem diğeri gizli olan asıl işlemdir. Görünürdeki işlem mutlak butlan ile geçersizdir. Sebebi ise asıl olan işlem gerçek irade ile yapılmıştır. Görünürdeki işlem irade dışıdır.

Örnek üzerinden nispi muvazaa en genel olanı şudur; altın bir kolye sahibi A kişisi altın kolyesini B kişisine bağışlamak istemektedir. Ancak bu bağış probleme yol açacak ise bunu satış işlemi gibi gösterilebilir. Satış gibi gösterilen altın kolye oysaki A kişisinden B kişisine bağıştır. Bu duruma Nispi Muvazaa denilmektedir.

Muvazaa Davası Nedir?

Türk hukukunda muvazaa davası Türk Borçlar Kanunu madde 19 da yer almaktadır. Muvazaa davası, aslında hiç gerçekleşmemiş bir işlemin üçüncü kişilerin aldatılması için gerçekleşmiş gösterilmesi üzerine açılmaktadır. Muvazaa işlemleri için ise üç ana unsur bulunması gerekmektedir:

• Gizli işlem olması
• Muvazaalı anlaşma
• Aslında geçerli olmayan irade dışı işlem

Yasal dayanağı iki kanun olan muvazaa davalarının kanunları:

1. İcra İflas Kanunu
2. Türk Borçlar Kanunu

Muvazaa davalarında görünürdeki işlemin asıl işlem olmadığı ileri sürülerek gerçek işlemin saklandığını ispat etmek için açılmaktadır. Muvazaa davaları genel olarak miras konusu ve borçları konularında karşımıza çıkmaktadır.

Örneğin miras konusu için bir çocuğuna satış gibi işlem göstererek bağış yapan ebeveyn için muvazaa davası açılmaktadır. Mal kaçırmak amacı ile yapılan bu durumda mirasçı miras sözleşmesinin iptali muvazaa davası açmaktadır. Mirasçı tek başına muvazaa davası açması durumunda diğer mirasçılardan onay olması gerekmektedir.

Muvazaa davaları borçluların yaptığı işlemler içinde çokça açılmaktadır. Kötü niyetle yapılan işlemin iptali muvazaa davası ile sağlanmaktadır. Borcu bulunan ve hacizden mal kaçırmak isteyen kişi mal varlığını başka birine devir etmiş gibi göstermesi üzerine bunun iptali için muvazaa davası görülmektedir.