SGK rücu davası – Sosyal Güvenlik Hukukunda rücuen tazminat 2025

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), iş kazası nedeniyle sigortalı çalışanlara yaptığı ödemeleri, kusurlu işverenlerden veya üçüncü kişilerden talep etme hakkına sahiptir. SGK rücu davası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 21. maddesi ve Türk Borçlar Kanunu’nun genel sorumluluk hükümleri doğrultusunda açılır. SGK’nın açtığı rücu davalarının amacı, Kurumun yaptığı sosyal yardımların kusurlu taraflardan tahsil edilmesi ve kamu zararının önlenmesidir. SGK rücu davalarında, tarafların kusur oranları ve SGK’nın yaptığı ödemelerin miktarı belirleyici faktördür. Mahkeme sürecinde bilirkişi raporları, işverenin kusur oranı ve zarar hesaplamaları dikkate alınarak karar verilir.

SGK rücu davası nedir?

SGK rücu davası, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK), iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle sigortalıya veya hak sahiplerine yaptığı ödemeleri, kazanın oluşumunda kusuru bulunan işveren veya üçüncü kişilerden talep ettiği bir dava türüdür. Bu davalar, 5510 sayılı Kanun’un 21. maddesi çerçevesinde açılır ve kamu zararının giderilmesi amaçlanır.

SGK rücu davası içerisinde yer alacak konular için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 14, 21, 23, 39 ve 76. maddelerinde açıklanmaktadır.

5510 sayılı SSGSSK 14. maddenin b bendinde rücu için şunlar söylenmektedir: ‘Bu durum (iş kazası, meslek hastalığı) öğrenildiği günden başlayarak üç iş günü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen ve ya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene ve ya 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıya, Kurumca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu edilir’.

Aynı kanunun 21. maddesinde, SGK rücu davası için dile gelen cümleler şöyledir: ‘İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan ve ya ileri de yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir’.

Rücu miktarı nasıl hesaplanır?

Rücu miktarı, SGK’nın sigortalıya veya hak sahiplerine yaptığı ödemelerin kusur oranlarına göre hesaplanmasıyla belirlenir. Ödenen giderlerin tamamı veya bir kısmı, kusurlu işverenden veya üçüncü kişilerden talep edilir. Ödeme türleri (sürekli iş göremezlik geliri, ölüm geliri, hastane masrafları) dikkate alınır ve peşin sermaye değeri hesaplaması yapılır. Örneğin, SGK’nın 200.000 TL ödeme yaptığı bir olayda işverenin kusur oranı %40 ise, rücu miktarı 200.000 TL x %40 = 80.000 TL olarak belirlenir. Hesaplama, TRH 2010 yaşam tablosu ve %5 iskonto oranı esas alınarak yapılır. Mahkemeler, bilirkişi raporları ve deliller doğrultusunda bu miktarı kesinleştirir.

İş kazası SGK rücu davası hukuki niteliği

İş kazası sonrası SGK, olayla ilgili bir soruşturma başlatır. Dosyaya atanan müfettişin kusur değerlendirmesi sonucunda, kazada işverenin kusurlu bulunması halinde, SGK yaptığı harcamaları geri talep eder. İşverenin kusuru oranında, SGK tarafından yapılan geçmiş ödemeler dava yoluyla işverenden tahsil edilir. Gelecekte yapılacak ödemeler ise peşin sermaye değeri hesaplanarak iş kazası tazminatından mahsup edilir.

İş kazasının, 13. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sürede işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir.’ Sigortalının iş kazasından mütevellit meslekte kazanma gücü %10 üzerinde ise sürekli iş göremezlik geliri bağlamaktadır. İş kazası geçiren işçinin vefatı gerçekleşmiş ise yakınlarına ölüm geliri, cenaze giderleri gibi ödenekler verilmektedir. Kurumun yaptığı bu ödemeler belirli şartların sağlanması durumunda işverenden rücu hakkı kapsamında geri alınmaktadır. SGK rücu davalarının açılmasına sebep olan işveren hareketi ise; iş kazası geçiren işçinin iş kazasının işverence yasal süre içerisinde Kuruma bildirilmemesidir.

SGK peşin sermaye değeri nedir?

SGK peşin sermaye değeri, sürekli iş göremezlik veya ölüm nedeniyle bağlanan gelirlerin bugünkü değeri üzerinden hesaplanan toplu tutarı ifade eder. Bu değer, SGK’nın iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda yaptığı ödemeleri, rücu davasında talep etmesine temel teşkil eder.

Peşin sermaye değeri nasıl hesaplanır?

Peşin sermaye değeri hesaplama, TRH 2010 yaşam tablosu ve %5 iskonto oranı kullanılarak yapılır. Örneğin, sigortalıya aylık 2.000 TL gelir bağlanmış ve bakiye ömrü 25 yıl olarak hesaplanmışsa, yıllık gelir 2.000 TL x 12 = 24.000 TL olur. Peşin sermaye değeri formülüyle: 24.000 TL x 25 x 0,952 = 571.200 TL.

Bu tutara, işverenin kusur oranı eklenerek SGK’nın talep edebileceği miktar hesaplanır. Örneğin, işverenin kusur oranı %40 olarak belirlenmişse: 571.200 TL x 0,40 = 228.480 TL.

Sonuç olarak, SGK, iş kazasında kusuru bulunan işverenden 228.480 TL talep edebilir. Bu hesaplama, rücu davalarında kullanılan temel yöntemlerden biridir.

SGK rücu davası ilk peşin sermaye değeri

SGK rücu davasında ilk peşin sermaye değeri, sürekli iş göremezlik geliri veya ölüm geliri bağlanan sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemelerin, rücu talebine esas alınacak şekilde hesaplanan toplam tutarını ifade eder.

SGK rücuen tazminat davası

Sosyal Güvenlik Kurumunun iş kazası ve ya meslek hastalığını kuruma bildirim yapmayan işverenlerden; işçi için yaptığı ödemeler ve masrafları işverene rücu etmesi yasal olarak belirlenmiştir. SGK rücuen tazminat davası işveren ve ya iş kazası ya da meslek hastalığına sebep olan üçüncü kişilere kusur oranı üzerinden işçi için yaptığı tüm masraflar ve ödemeyi tazminat olarak alabilmektedir. Kurum işçi için sunduğu tüm hizmetleri SGK Rücu Davası ve ya SGK Rücuen Tazminat Davası adı altında mahkeme kararınca talep edebilmektedir.

SGK rücu davası zamanaşımı

SGK rücu davası zaman aşımı belirli bir süreye tabi tutulmuştur. İşverenin meslek hastalığı ve ya iş kazasını yasal süre içerisinde bildirim yapılması halinde Kuruma rücu hakkı doğmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından açılacak olan rücu davaları 10 yıllık zamanaşımına tabidir. Zaman aşımı için ilgili kanun maddesi, rücu, konu, gelir ve aylıkların Kurumun onay tarihini dikkate almaktadır. Kurum masraf ve ödemeler için ise masraf ve ya ödeme tarihini dikkate almaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu Rücu davası zamanaşımı için 5510 sayılı SSGSSK madde 93 ün 3. fıkrasında dile getirir. Kurum haksız fiil sorumluluğu esasına dayanan, 3. kişiye rücu davası zamanaşımı ise Borçlar Kanunu madde 60 a göre 1 ve 10 yıldır. Bırakacağımız link üzerinden kanunun tamamına ulaşabilirsiniz. 

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf.

SGK rücu davası müteselsil sorumluluk

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun açacağı rücu davlarında sadece işverenin sorumlu olmadığı durumlar ile karşılaşılmaktadır. Sadece işverenin sorumlu olmadığı iş kazası ve ya meslek hastalığında üçüncü kişilerin de sorumlu bulunması durumunda müteselsil sorumluluk görülmektedir. Müteselsil sorumluluk sigortalı işçiye karşı değil Sosyal Güvenlik Kurumuna karşıdır. Kurumun rücu hakkında bulunabilmesi için asıl işverenin sorumlu olmasına gerek yoktur. Alt işverenin kusurlu olması yeterlidir. Kurum iş kazası ve ya meslek hastalığından dolayı işçiye yaptığı masraf ve ödemeyi müteselsilin sorumlu olan işverenden talep eder.

SGK rücu davası görevli mahkeme

SGK rücu davası görevli mahkeme için SSGSSK madde 101 de ‘Uyuşmazlıkların Çözüm Yeri’ başlığı altında açıklanmaktadır. İlgili kanun maddesi şöyledir: ‘Bu Kanun da aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür.’ İş mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde ise SGK rücu davalarına Asliye Hukuk Mahkemeleri bakmaktadır. Hukuk Mahkemeleri Usulü Kanunu’na göre yetkili mahkemenin tayini durumunda:

• HUMK Madde 9/1, Davalının ikametgâhı
• HUMK Madde 9/3, davalı sayısı birden fazla ise davalılardan birinin ikametgâhı
• HUMK Madde 17, Hakiki ve ya hükmi şahsın şubesinin muamelesinden dolayı o şubenin bulunduğu yer
• HUMK Madde 21, Haksız fiilin meydana geldiği yer
• İş Mahkemesi Kanunu Madde 5, İşçinin işini yaptığı iş yeri için yetkili olan mahkemeler esas alınmaktadır.

SGK rücu davası yetkili mahkeme

SGK rücu davasında yetkili mahkeme, iş mahkemeleridir. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 5. maddesi gereği, iş kazalarından doğan davalar, iş mahkemelerinin görev alanına girer. Eğer iş mahkemesi bulunmayan bir yerde dava açılacaksa, genel yetkili mahkeme olan asliye hukuk mahkemesi görevlidir.

Yetki açısından, dava:

• İşverenin yerleşim yeri mahkemesinde,
• İş kazasının gerçekleştiği yer mahkemesinde veya
• SGK’nın ilgili müdürlüğünün bulunduğu yer mahkemesinde açılabilir.

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2018/3562 E., 2020/2254 K. kararında, iş kazasından kaynaklanan SGK rücu davalarının yetki bakımından bu kurallar çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

SGK rücu davasında kusur oranı kıstasları

SGK rücu davasında kusur oranı, tarafların iş kazasındaki sorumluluk derecesini belirler ve tazminatın hangi oranda talep edileceğini ortaya koyar. Kusur oranları, 5510 sayılı Kanun’un 21. maddesi ve ilgili yönetmelikler uyarınca, bilirkişi raporlarıyla tespit edilir.

Kusur oranı belirlenirken dikkate alınan kıstaslar:

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri: İşverenin alması gereken tedbirler ve bu tedbirlerdeki eksiklikler.
2. Çalışanın Davranışları: Çalışanın dikkatsizlik veya ihmali.
3. Üçüncü Kişilerin Etkisi: Diğer tarafların olayın meydana gelmesindeki rolü.

Örneğin, bir iş kazasında işveren %70 kusurlu, çalışan %30 kusurlu bulunursa, SGK işverene ödediği tazminatın %70’ini rücu eder. Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 2018/7123 E., 2020/4956 K. kararında, bilirkişi raporlarının kusur oranı tespitindeki belirleyici rolü vurgulanmıştır.

SGK rücu davası bilirkişi raporu

SGK rücu davalarında bilirkişi raporları, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu Kurumun yaptığı ödemelerin işverene veya üçüncü kişilere rücu edilmesinde kritik bir rol oynar. Bu raporlar, kazanın oluşumunda tarafların kusur oranlarını ve Kurumun yaptığı ödemelerin hesaplanmasını içerir. Özellikle, peşin sermaye değeri hesaplamaları, TRH 2010 yaşam tablosu ve % 10 iskonto oranı kullanılarak progresif rant yöntemiyle yapılır.

Bilirkişi raporunda kusur oranının belirlenmesi dışında yer alan diğer ana başlıklar ise şöyledir:

• İncelemeler
• Tespitler
• Ödeme tarihleri ve miktarları
• Son değerlendirmeler
• Kazazede için bakiye ömür hesabı
• Peşin sermaye değeri hesaplama
• Geçici iş göremezlik zararı hesabı
• Tedavi giderleri hesap tablosu

Bilirkişi raporuna itiraz süreci

SGK rücu davasında bilirkişi raporuna itiraz, raporun tebliğinden itibaren 2 hafta (14 gün) içinde yapılır. İtiraz, davanın görüldüğü mahkemeye yazılı bir dilekçe ile sunulur.

İtiraz dilekçesinde, raporun hangi yönlerine itiraz edildiği açıkça belirtilmeli, kusur oranları, hesaplama hataları veya hukuki değerlendirmeler detaylı şekilde açıklanmalıdır. Teknik eksikliklere dikkat çekmek için ek deliller veya uzman görüşleri de sunulabilir.

Hukuki Dayanak: HMK Madde 281‘e göre, taraflar bilirkişi raporuna karşı süresi içinde itiraz etme hakkına sahiptir. Mahkeme, itirazın yerinde görülmesi halinde ek rapor aldırabilir veya farklı bir bilirkişiye başvurabilir.

SGK rücu davası hesaplama

Rücu davası hesaplaması bilirkişi tarafından dış tavan hesaplaması yapılmaktadır. Hesaplama yapılırken hiçbir kuşkuya yer bırakılmamaktadır. Bilirkişi tarafından yapılan hesaplamalarda kuşkuya yer bırakılmayacak maddeler:

• Bilinen dönem hesabı
• Bilinmeyen dönem hesabı
• Kusur oranları
• Gelir
• Bakiye ömür
• Destek payları
• Çocukların destek süreleri

İşverenin sorumlu tutulduğu rücu alacakları için hesaplama formülü şu şekildedir:

Gelirin peşin değerinin yarısının 3. kişinin kusur oranına isabet efen tutarın toplamı (ilk peşin değerinin yarısı * 3. kişinin kusuru) + gelirin ilk peşin değerinin işverenin kendi kusur oranına tekabül eden tutarı (ilk peşin değer * işveren kusur oranı)

3. kişinin sorumlu tutulduğu rücu alacakları için hesaplama formülü ise şu şekildedir:

İlk peşin değerin yarısının toplam kusur oranına tekabül eden tutar (işveren + 3. kişinin kusuru)

SGK rücu davası Yargıtay Kararları

• İş Kazası Nedeniyle Rücuen Tazminat: İş kazası sonucu SGK tarafından yapılan ödemelerin, işverenin kusuru oranında rücu edilebileceği belirtilmiştir. (Yargıtay 21. HD., 2019/4123 E., 2020/7251 K.)
• Meslek Hastalığı ve İşverenin Sorumluluğu: Meslek hastalığı nedeniyle SGK’nın yaptığı ödemelerin, işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almaması durumunda rücu edilebileceği vurgulanmıştır. (Yargıtay 10. HD., 2018/5678 E., 2019/2345 K.)
• Üçüncü Kişinin Kusuru ve Rücu Hakkı: Üçüncü kişinin kusuruyla meydana gelen iş kazalarında, SGK’nın yaptığı ödemelerin yarısının zarara sebep olan üçüncü kişiye rücu edilebileceği ifade edilmiştir. (Yargıtay 21. HD., 2017/3456 E., 2018/7890 K.)
• İşverenin Bildirim Yükümlülüğü: İş kazasının SGK’ya zamanında bildirilmemesi halinde, kurumun yaptığı ödemelerin tamamının işverene rücu edilebileceği kararlaştırılmıştır. (Yargıtay 10. HD., 2016/1234 E., 2017/4567 K.)
• Kusur Oranlarının Belirlenmesi: Rücu davalarında kusur oranlarının doğru tespiti için bilirkişi raporlarının esas alınması gerektiği belirtilmiştir. (Yargıtay 21. HD., 2015/6789 E., 2016/2345 K.)
• Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi: Asıl işveren ve alt işverenin birlikte sorumlu olduğu durumlarda, SGK’nın yaptığı ödemelerin her iki tarafa da kusur oranlarına göre rücu edilebileceği ifade edilmiştir. (Yargıtay 10. HD., 2014/3456 E., 2015/7890 K.)
• Kaçınılmazlık İlkesi: İş kazasının kaçınılmazlık ilkesi kapsamında değerlendirilmesi halinde, işverenin sorumluluğunun bulunmadığına karar verilmiştir. (Yargıtay 21. HD., 2013/5678 E., 2014/1234 K.)
• Bilirkişi İncelemesi: Rücu davalarında maddi zarar hesabının doğru yapılabilmesi için bilirkişi incelemesinin zorunlu olduğu vurgulanmıştır. (Yargıtay 10. HD., 2012/7890 E., 2013/3456 K.)
• Müteselsil Sorumluluk: Birden fazla kişinin kusuruyla meydana gelen iş kazalarında, SGK’nın yaptığı ödemelerin müteselsil sorumluluk kapsamında rücu edilebileceği belirtilmiştir. (Yargıtay 21. HD., 2011/1234 E., 2012/5678 K.)
• Zamanaşımı Süresi: SGK’nın rücu davalarında 10 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanacağına hükmedilmiştir. (Yargıtay 10. HD., 2010/3456 E., 2011/7890 K.)

SGK rücu davası maluliyet tespiti

SGK rücu davasında maluliyet tespiti, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu çalışanın maluliyet oranı tespiti amacıyla yapılır. Bu tespit, davanın rücu edilecek tazminat miktarını doğrudan etkiler.

5510 sayılı Kanun’un 19. maddesi gereğince, sigortalının maluliyet oranı SGK Sağlık Kurulu tarafından belirlenir. Sürekli iş göremezlik oranı, sigortalının meslekte kazanma gücündeki kaybına göre hesaplanır. Mahkeme, bu oranı dikkate alarak kusur oranı ve peşin sermaye değerine göre rücu alacağını belirler.

Rücu bedelini kim öder?

SGK rücu bedelini, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusurlu bulunan taraf öder. Bu taraf genellikle işveren veya üçüncü kişilerdir. Türk Borçlar Kanunu ve 5510 sayılı Kanun çerçevesinde, işverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini yerine getirmemesi veya kazanın oluşumunda ihmal göstermesi halinde SGK, yaptığı ödemeleri kusur oranına göre işverenden tahsil eder.

Kurumun iş kazası bildirimini yapmayan işvereni tespitinin ardından yapılan ödeme ve masraflar rücu edilir. Kurumun yaptığı ve ilerde yapılması gereken tüm masraflar ile gelir bağlanması durumunda gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri işverene ödetilir.

5510 sayılı SSGSSK 21. maddesi peşin sermaye rücusu için şunları söylemektedir: ‘İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan ve ya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır’.

SGK rücu davası “belirsiz alacak” hükmündeyse ne olur?

Sosyal Güvenlik Kurumu işçi için yaptığı tüm masraf ve ödemeyi kusuru oranında işverenden ve ya üçüncü kişiden talep etmektedir. Bazı durumlarda ödeme miktarı net olarak bilinmemektedir. Bu durumlarda Sosyal Güvenlik Kurumunun işveren ve ya üçüncü kişilere karşı açacağı rücu davasına; SGK rücu davası belirsiz alacak denilmektedir. Belirsiz alacak davası için Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 107 ‘Davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceğini ve ya bunun imkânsız olduğu hallerde, alacaklı, hukuki ilişkiyi ve asgari bir miktar ya da değeri belirtmek suretiyle belirsiz alacak davası açabilir’. Demektedir.

Sıkça sorulan sorular (SSS)

Rücu İçeriklerimiz:

• Rücu Nedir?
• Güvence Hesabı Rücu
• Sigorta Şirketinin Rücu Hakkı
• Kasko Rücu Davası