Yürütmenin Durdurulması
Yürütmenin durdurulması, idari mahkeme kararının uygulanmasının geçici olarak durdurulması anlamı gelmektedir. Yürütmenin durdurulması kararı, genellikle ilgili davanın taraflarının talebi sonucunda ortaya çıkmaktadır.Yürütmenin durdurulması etkin bir hukuki koruma sağlamak için önemli bir araç olarak görülmektedir.
Yürütmenin Durdurulması Ne Anlama Geliyor?
Yürütmenin durdurulması, devlet kurumlarının mahkemeler üzerinden aldığı kararlarının vatandaşlar veya şirketler üzerindeki etkilerini ciddi bir şekilde sınırlandırdığı durumlarda kullanılmaktadır. Bu durumlarda, mahkeme yürütme durdurulması emrini vererek; kararın uygulanmasını geçici olarak durdurabilmektedir. Bu süreçte davacılar veya diğer etkilenen taraflar, kararın temyiz edilmesi veya başka bir yasal sürecin tamamlanması için gerekli olan zamanı kazanmaktadır.
Örneğin, yetkili kurumun belirli bir alanda yapılan inşaat çalışmalarına izin vermesi veya bir şirketin belirli bir bölgede çevresel etkilere neden olabilecek bir faaliyeti sürdürmesine izin vermesi, doğa üzerinde ve bölge halkı için olumsuz etkiler yaratabilir. Yapılan itiraz sonucunda, mahkeme durdurma emri verebilir. Mahkemenin yürütmenin durdurulması kararı ile uygulama yeni bir karar alınana kadar bekletilir. Etkilenen taraflar, kararın temyiz edilmesi veya başka yasal süreçlerin tamamlanması için gerekli olan zamanı kazanabilirler. Bu süreçte, mahkeme, konuyla ilgili olarak tarafların görüşlerini dinleyebilir, yeni bir bilirkişi raporu talep edebilir.
Yürütmenin durdurulması, hukukun üstünlüğünü korumaya yardımcı olup vatandaşların haklarının korunmasını sağlamaktadır. Ancak, durdurma süreci, zaman alıcı ve pahalı olabilir Ayrıca bazen bir kararın uygulanmasının durdurulması bile o kararın yarattığı etkileri tamamen ortadan kaldırmayabilir. Bu nedenle, durdurulma süreci, yalnızca ciddi durumlarda ve yasal prosedürlere uygun olarak kullanılmalıdır.
Yürütmenin Durdurulması Ne Demek?
Yürütmenin durdurulması, genellikle idari işlemin uygulanmasının mağduriyet yaratacağı veya telafisi güç zararlara yol açabileceği durumlar için talep edilebilir. Bu talep, idare mahkemelerinde veya yargı organlarında yapılarak, yargı kararıyla hukuki sürecin sonuçlanması beklenmektedir.
Durdurma kararı verilirken, yargı organları şu iki temel kriteri göz önünde bulundurmaktadır:
- İdari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların ortaya çıkması ihtimali.
- İdari işlemin hukuka aykırılık olasılığı.
Durdurma kararı, yargı süreci sonunda hukuka uygunluğu tespit edilen idari işlemin uygulanmasını engellememektedir. Ancak, süreç boyunca zararların önlenmesi ve hukuki sürecin sonucuna göre işlemin durumunun değerlendirilmesi amacıyla kullanılır.
Durdurma talepleri, idare mahkemesine yapılan başvurular ile gerçekleşmektedir. Bu talepler, öncelikle dava açıldıktan sonra değerlendirilmektedir. Genellikle yürütme durdurulma kararına ilişkin özel bir karar verilmektedir. Bu karar, esas davanın sonucunu etkilemez ve sadece yargılama sürecinde geçici bir tedbirdir.
Yürütmenin durdurulması kararının verilmesinde dikkate alınan bazı unsurlar şunlardır:
- Davacının menfaatinin korunması: Durdurma kararı, başvuruda bulunan kişi veya kuruluşun menfaatine olacak şekilde verilmektedir. Bu, işlemin uygulanmasıyla ortaya çıkabilecek olumsuz sonuçların önlenmesine yardımcı olur.
- İdari işlemin hukuka aykırılık olasılığı: Durdurma talebinin kabul edilebilir olması için, idari işlemin hukuka aykırı olduğuna dair makul bir şüphe bulunmalıdır.
- İlk inceleme: Durdurma talebi değerlendirilirken, mahkeme işlemin hukuka aykırılığına dair bir ön inceleme yapmaktadır. Bu inceleme, esas davanın sonucunu etkilemez, ancak durdurulma talebinin kabul edilip edilmeyeceğine dair bir öngörü sağlamaktadır.
Durdurma kararı, yargı sürecinin sonunda verilen nihai kararla kaldırılabilir veya onaylanabilir. Eğer mahkeme idari işlemi hukuka uygun bulursa, yürütme durdurulması kararı kaldırılır ve işlem uygulanır. Aksi takdirde, idari işlem iptal edilebilir ve karar onaylanmış olmaktadır.
Yürütmenin Durdurulması Talebi
Yürütmenin durdurulması talebi, belli adımların atılması sonucunda gerçekleşmektedir.
- Dava açılması: Davacı veya davacı vekili, idari işlemin hukuka aykırı olduğunu iddia ederek idare mahkemesinde dava açmalıdır. Dava açılırken genellikle durdurulma talebi de sunmalıdır.
- Talebin gerekçelendirilmesi: Davacı, durdurma talebini gerekçelendirmelidir. İdari işlemin hukuka aykırılığına dair makul şüpheler ve işlemin uygulanması halinde telafisi güç zararların ortaya çıkabileceği gösterilmelidir.
- Mahkeme incelemesi: İdare mahkemesi, durdurma talebini değerlendirir ve idari işlemin hukuka aykırılığına dair ön inceleme yapmaktadır. Bu inceleme esas davanın sonucunu etkilemez; ancak, talebin kabul edilip edilmeyeceğine dair bir karar vermektedir.
- Karar verilmesi: Mahkeme, değerlendirmeler sonucunda talebini kabul edebilir veya reddedebilir. Talep kabul edilirse, idari işlemin uygulanması geçici olarak durdurulur ve esas davanın sonucu beklenmektedir.
Yürütmenin Durdurulması Kararını Kim Verebilir?
Yürütmenin durdurulması kararını, İdare Mahkemeleri veya üst yargı organları vermektedir. İdari işlemlerle ilgili yargısal süreçler, idare mahkemelerinde görülür.
Üst yargı organları da, temyiz veya başka bir yargısal başvuru sonucunda yürütmenin durdurulması kararını verebilmektedir. Bu durum, daha önce verilmiş bir durdurma kararının değiştirilmesi veya yeni bir kararın verilmesi gerektiğinde söz konusu olmaktadır.
Durdurma kararını verebilecek yargı organları:
Yürütmenin Durdurulması Şartları
Hukukta yürütmenin durdurulması talebinin kabul edilebilir olması için, belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.
- Hukuka aykırılık şartı: İdari işlemin hukuka aykırı olduğuna dair makul şüpheler bulunmalıdır. Başvuru sahibi, idari işlemde meydana gelen hukuka aykırılığı somut ve inandırıcı bir şekilde ortaya koymalıdır.
- İrreversible zarar şartı: İdari işlemin uygulanması durumunda, telafisi güç veya imkansız zararların ortaya çıkacağı ihtimali bulunmalıdır. Başvuru sahibi, işlemin uygulanmasının kendisine veya başkalarına verebileceği zararları somut ve inandırıcı şekilde göstermelidir.
- İlk inceleme: İdare mahkemesi, durdurulma talebini değerlendirmeden önce, idari işlemin hukuka aykırılığına dair ön inceleme yapmaktadır. Bu inceleme, esas davanın sonucunu etkilemez; ancak, talebin kabul edilip edilmeyeceğine dair bir öngörü sağlamalıdır.
- Orantılılık ilkesi: Mahkeme, durdurma kararını verirken, başvuru sahibinin menfaatleri ile kamu yararı arasında denge sağlamalıdır. Durdurma kararının, başvuru sahibinin zararlarını önlerken kamu yararını da gözetmesi gerekmektedir.
İdari Dava Açma Ücreti 2023 Yılı
İdari dava açma ücretleri, her yıl o yılın şartlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
2023 yılında açılan idari davalarda posta ve harç masrafı 600 TL’ – 1.328 TL arasında değişmektedir.
Başvuru harcı ise davanın durumuna göre 82 TL – 1480 TL arasında değişmektedir.
Konusu para olan davalarda ise binde 2,27 – binde 68,31 oranında değişiklik göstermektedir.
Yürütmenin Durdurulması Harcı ve Masrafı
Durdurma talebi ile ilgili harç ve masraflar, adalet bakanlığı tarafından belirlenir. Her yıl yeniden tespit edilen rakamlar ülkenin ekonomik durumu göz önünde bulundurularak hazırlanır.
Durdurma talebine ilişkin harç ve masraflar şunları içermektedir:
- Dava açma harcı: İdari dava açarken, başvuru sahibinin ödemesi gereken ücrettir.
- Yürütmenin durdurulması talebi harcı: Başvuru sahibi, idari işlemin uygulanmasının geçici olarak durdurulmasını talep ediyorsa, bu taleple ilgili ödemesi gereken ek bir harç olmaktadır.
- Avukatlık ücretleri: Durdurma talebi süreçlerinde avukatlık ücretleri de masraflar arasında yerini almaktadır.
- Diğer masraflar: Dava sürecinde oluşabilecek diğer masraflar da bulunabilir. Örneğin keşif, bilirkişi incelemesi, tanık dinleme ve belge temin etme gibi.
Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilemeyecek Haller
Durdurulma kararı, bazı durumlarda verilemez. Bu haller şunlardır:
- Süre aşımı: Durdurulma talebinde bulunmak için belirli bir süre bulunmaktadır. Başvuru süresi geçtikten sonra yapılan talepler kabul edilmemektedir.
- İşlemin kesinleşmesi: İdari işlem kesinleşmişse, yani idari işlem hakkında yapılan başvurular sonuçlanmış ve işlem üzerinde yapılabilecek her türlü itiraz hakkı tükenmiş ise, durdurma talebi kabul edilmemektedir.
- İdari işlemin geri alınması veya değiştirilmesi: İdari işlem, idare tarafından geri alındıysa veya değiştirildiyse ve başvuru sahibinin talepleri karşılanmış ise, yürütmenin durdurulması talebi kabul edilmez durumdadır.
- Hukuka aykırılık ve zarar şartlarının oluşmaması: Başvuru sahibi, idari işlemin hukuka aykırı olduğunu ve işlemin uygulanması durumunda telafisi güç veya imkansız zararların ortaya çıkacağını ispatlayamaz ise, durdurma talebi kabul edilmez.
- Kamu düzeni ve güvenliği: Yürütme durdurulması kararı verilmesi, kamu düzeni ve güvenliğini tehlikeye atacak durumdaysa mahkeme bu tür talepleri reddetmektedir.
- Geri döndürülemez sonuçlar: İdari işlemle ilgili olarak verilmiş ve uygulanmış olan kararlar; geri döndürülemez sonuçlar doğurmuş ve yürütmenin durdurulma kararının uygulanmasını engellemiş ise, talep kabul edilememektedir.
Yürütmenin Durdurulması Talebinin Reddine İtiraz
Yürütmenin durdurulması talebinin reddedilmesi halinde, başvuru sahibinin itiraz hakkı bulunmaktadır. İtiraz kararını veren mahkemenin bir üst yargı organı ise Bölge İdari Mahkemesidir. Kararın taraflara tebliğ edilmesinin ardından 7 gün içerisinde itirazların yapılmalıdır.
Yürütmenin Durdurulması Kararına Karşı Nasıl İtiraz Edilir?
Yürütmenin durdurulması talebinin itirazı; Bölge İdare Mahkemesi üzerinden yapılmaktadır. Dilekçenin belirlenen usul ve esaslara uygun olarak hazırlanıp, eksik olmaması adına idare avukatı tarafından yapılmalıdır.
İtiraz sürecinin işleyişi ise özetle;
- İtiraz dilekçesi hazırlama: Başvuru sahibi veya avukat, yürütmenin durdurulması talebinin reddine ilişkin karara itiraz etmek amacıyla bir itiraz dilekçesi hazırlamalıdır. Dilekçede, reddedilen talebin neden yeniden değerlendirilmesi gerektiği ve hukuka aykırılığın devam ettiği açıklanması gerekmektedir.
- İtiraz süresine dikkat etme: İtiraz için belirli bir süre bulunmaktadır. İtiraz süresi içinde başvuru yapılması önemlidir. Bu sürenin aşılması halinde itiraz kabul edilmez.
- İtirazın üst yargı organına sunulması
- Üst yargı organının kararı: İtirazın yapılmasının ardından üst yargı organı gerekli tüm değerlendirmeyi yaparak nihai kararı vermektedir. Verilen karar ise başvuru sahibine veya vekiline tebliğ edilmektedir.
Yürütmenin Durdurulması Kararına İtiraz Dilekçesi
Yürütmenin durdurulması kararına itiraz dilekçesinde, durdurulma kararının neden hatalı olduğu ve hangi hukuki sebeplerle yeniden değerlendirilmesi gerektiği açıkça belirtilmelidir. Aşağıda durdurulma kararına itiraz dilekçesine genel bir örnek verilmiştir.
[Adınız ve Soyadınız]
[Adresiniz]
[Telefon Numaranız]
[İtiraz edilen mahkemenin adı ve adresi]
İtiraz edilen üst yargı organı:
[Üst yargı organının adı ve adresi]
Konu: Yürütmenin durdurulması kararına itiraz
Sayın [Üst yargı organının adı],
İşbu dilekçe ile, [İtiraz edilen mahkemenin adı] tarafından verilen ve yürütmenin durdurulmasını içeren [Tarih ve esas numarası] tarihli karara itiraz etmekteyim.
İtirazın nedeni ve hukuki sebepleri: [Kararının neden hatalı olduğunu, hangi hukuki sebeplerle yeniden değerlendirilmesi gerektiğini açıklayın.]
İlgili kanun ve düzenlemeler: [İtirazın dayandığı kanun, yönetmelik veya düzenlemeleri belirtin.]
Deliller: [İtirazınızı destekleyen delilleri, varsa eklerle birlikte sunun.]
İşbu itiraz dilekçesine istinaden, [Üst yargı organının adı] tarafından [İtiraz edilen mahkemenin adı] tarafından verilen [Tarih ve esas numarası] tarihli kararın yeniden değerlendirilmesi ve sonuç olarak kararın kaldırılması veya değiştirilmesi talep edilmektedir.
Saygılarımla,
[Adınız ve Soyadınız]
[İmzanız]
Ekler:
- [İtiraz edilen mahkemenin adı] tarafından verilen kararı
- Diğer deliller (varsa)
Dilekçe örneği indirmek için tıklayınız.
Yürütmeyi Durdurma Kararı Örnekleri
Örnek 1: İmar planı değişikliği
Davacı, belediyenin imar planı değişikliği kararının iptali için dava açmıştır. Davacı, dava süreci devam ederken imar planı değişikliğinin uygulanması durumunda telafisi güç zararlarının oluşacağını belirtir ve yürütmeyi durdurma talebinde bulunur. Mahkeme, davacının talebini değerlendirir ve imar planı değişikliğinin uygulanması durumunda geri dönüşü zor zararlar meydana geleceğine karar verir. Bu nedenle, dava sonuçlanana kadar imar planı değişikliğinin uygulanmasını durdurur.
Örnek 2: İşten çıkarma
Bir kamu kurumunda çalışan memur, haksız yere işten çıkarılma iddiasıyla dava açar ve işten çıkarılma kararının iptalini talep eder. Davacı, dava süreci devam ederken işsiz kalacağı ve bu durumun ekonomik açıdan büyük zararlara yol açacağını belirtir. Mahkeme, işten çıkarılma kararının uygulanması durumunda davacının ekonomik zarar göreceğine karar verir ve dava sonuçlanana kadar işten çıkarılma kararının uygulanmasını durdurur.
Örnek 3: Çevresel etki değerlendirmesi
Bir çevre örgütü, yapılmak istenen termik santralin çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) raporunun iptali için dava açar. Davacı örgüt, dava süreci devam ederken santralin inşasına başlanması ve faaliyete geçmesi durumunda telafisi güç çevresel zararlarının oluşacağını belirtir ve yürütmeyi durdurma talebinde bulunur. İdare Mahkemesi, santralin faaliyete geçmesi durumunda geri dönüşü zor çevresel zararlar meydana geleceğine karar verir ve dava sonuçlanana kadar ÇED raporunun uygulanmasını durdurur.
Yukarıdaki örnekler, yürütmeyi durdurma kararlarının çeşitli durumlarda nasıl verilebileceğini göstermektedir. Bu tür kararlar, idari işlemlerin uygulanmasıyla oluşabilecek zararların önlenmesi için önemli bir hukuki araçtır.
Emsal kararları indirmek için tıklayınız.
Danıştay’ın resmi sitesinden daha fazla emsal karara ulaşabilirsiniz.