Hatır Taşıması Nedir?

Hatır taşıması,   sigorta ve tazminat hukukunda ilgili tarafa ödeme yapmadan önce yüzde 20 oranında uygulanan indirim oranına verilen isimdir. Günümüzün karmaşıklaşan sosyal ilişkileri birtakım sonuçların olay ve kişilere göre değerlendirilmesini gerekli kılar.

Bizde bu yazımızda hatır taşıması konusunu bütün ayrıntıları ile ele alacağız.

Hatır Taşıması İçin Doğan Zararlardan Hakkaniyet İndirimi

Hatır taşıması günümüzde birçok kişinin araç sahibi olmasıyla artan bir seyir izlemiştir. Pek çok kişi bu anlamda eş dost muhabbeti ile  yolculuklar yapmıştır ya da hatır için taşıma durumunda yer almıştır. Bunun dışında hiç tanınmayan kimselerin otostop yöntemiyle hatır taşıması sınıfına girmesi son zamanlarda sık rastlanır.

Bu durum normal hayatta her ne kadar olağan ve doğal karşılansa da birtakım zararlar söz konusu olduğunda durum değişebilmektedir. Hukuki niteliği açısından olayların değerlendirilmesinde bu durumların göz önünde bulundurulması gerekir.

 Hatır Taşımacılığı Nedir?

• Hatır taşımacılığı son dönemde yaygınlaşan ilişkilerin karmaşıklığı ile tartışılan konulardan biridir.
• Çeşitli sözleşme türleri içerisinde değerlendiren görüşler olsa da sözleşme dışı bir durum olarak ele alınır.
• Ortaya çıkan zararlarda daha çok kusur sorumluğunun öne çıktığı vaka ve durumlar fazladır.
• Zararların değerlendirilmesinde hatır taşıması yapan kadar hatır için taşınan kişilerin davranışları da karar vermede esas alınır.
• Eğer ortaya çıkan zararlarda hatır için taşınanın bilgisi varsa ya da zararın ortaya çıkmasına ya da artmasına neden olmuşsa birtakım indirimler söz konusudur.
• Hatır için taşıyan kimselerin zarar sorumluluğunda indirim yapabilir. Ya da tamamen ortadan kaldırabilir.

Hatır Taşıması Şartları

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 87. Maddesinde yararlanabilmek için hatır için taşımanın ücretsiz olması veya aracın ücretsiz olarak kişiye kullandırılması gerekir.
• Hatır için taşımada araca binen kişinin bu anlamda bir rızası olmalıdır.
• Günlük yaşamda sıkça görülen aile bireylerinin bir yerden bir yere götürülmesi hatır taşıma niteliği taşımaz. Çünkü bu durum zaten yerine getirilmesi gereken bir durum olarak ele alınır.
• Bazı durumlarda taşımacılıkta kimi bireylere tanınan ücretsiz yolculuk durumu hatır taşıması başlığına girmez. Taşınan kimseler ücretsiz ve karşılıksız olarak ulaşımdan yararlansa da bu durum yasal düzenlemelerden kaynaklanır.
• Hatır taşımada bir diğer olması gereken özellik karşılıksız olmasıdır. Taşınan kimseden benzin fiyatlarına ortaklık etmesi bu kapsamda hatır taşımacılığı niteliği taşımaz. Burada menfaat söz konusudur.
• Benzin fiyatına taşınanın çok küçük katkı sağlaması hatır taşımacılığı olarak ele alınabilir. Ayrıca taşınanın araç sahibine yemek ısmarlaması bu kapsamda değerlendirilir.
• Hatır taşımacılığında menfaatlerin manevi olması durumu değiştirmez. Yine aynı şekilde hatır taşımacılığı kategorisinde değerlendirilmez.

>İlgili İçerik: Hayat Sigortası [/box]

Hatır Taşımacılığında Sorumluluk

• Hatır taşımacılığının hangi kapsama alınacağına dair çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Zira bu durum sorumlulukların kapsamını değerlendirmede bir ölçü görevi yapar.
• Hatır taşımacılığında sorumluluk adına ileri sürülen görüşler sözleşme ve sözleşme olamadığı yönünde değişir.
• Hatır taşımacılığını sözleşme olarak ileri sürenler taşıma sözleşmesi, vekalet sözleşmesi ve isimli sözleşme olarak ele almıştır.
• Taşıma sözleşmesinde karşılıklı bir yükümlülük vardır. Araç sahibi yolcuyu gideceği yere kadar götürme edimini yerine getirir. Yolcu ise bu hizmet karşılığında ücret öder. Dolaysısıyla taşıma sözleşmesi hatır taşımacılığında kullanılabilecek hukuki bir yol değildir.
• Hatır taşımacılığında vekalet sözleşme kapsamında ele alınamaz. Her ne kadar vekalet sözleşmelerinde ücretsiz bir ilişki söz konusu olsa da burada bir sorumluluk vardır. Hatır taşımacılığında bu tür bir sorumluluktan söz edilemez.
• Hatır taşımacılığı Borçlar Kanununda ya da herhangi bir kanunla düzenlenmediği için isimli sözleşme olarak değerlendirilemez.
• Hatır taşımacılığında araç sahibi taşınana karşı herhangi bir yükümlülük altına girmediği ve karşılık beklemediği için Türk doktrin bunu sözleşme dışı olarak değerlendirir. Sözleşmeye dayanan hukuki sorumluluk burada esas alınamaz.
• Genel anlamda hatır taşımada sorumluluk olarak haksız fiil hükümleri uygulanır.

Hatır Taşımacılığı Araç Sahibi Sorumluluğu

• Hatır taşımacılığında araç sahibi sorumluluğu ortaya zarar çıkması durumunda değerlendirilir.
• Hatır taşımacılığında uygulanan genel hükümler her ne kadar hatır için taşıyan araç sahiplerini ileri koruduğu ileri sürülse de uygulamada farklı sonuçlar doğar.
• Araç sahibinin ya da işletenin kusurlu olduğu durumlarda hatır için taşınan kimseler zararını sigorta şirketlerinden karşılayamaz.
• Sigorta şirketleri araç işletenin yolcularının zararını ödemesine karşın hatır için taşınan kişilerin zararlarını ödemez.
• Bu durum araç işletenlerin hatır için taşınan kişilere karşı sorumlu olmasını ve tazminat ödemesini gerektirir.
• Araç işletenlerin sırf insaniyet namına karşılıksız ve menfaat ilişkisinin bulunmadığı bu davranışına karşı sorumlu tutulması yardımlaşma ve iyilikseverlik duygularını zedeleyeceği için tartışmalıdır.

 Hatır Taşımacılığında Sigorta Şirketinin Sorumluluğu

• Hatır taşımacılığında sigorta şirketinin sorumluluğuna dair çeşitli görüşler ileri sürülür.
• İlk olarak hatır için taşınan ya da hatır için aracın verildiği kimselerin sebep olduğu zararlar zorunlu trafik sigortası tarafından karşılanmayacağı ileri sürülür.
• İkinci görüşe göre hatır taşımacılığı genel hükümlere tabi tutulduğu için zarar durumunda işletenin sorumluluğu tartışmalıdır.
• Sorumluluğun olduğu yerde tehlike ve zararların karşılanması gerekir. Bu anlamda hatır taşımacılığı bu kapsamda değerlendirilmelidir.

 Hatır Taşıması Sayılmayan Haller

• Hatır taşıması sayılmayan haller herhangi bir zarar durumunda belirleyici bir rol üstlenir.
• Hatır taşımasında en önemli hususlardan biri araç sahibinin taşınanı ücretsiz olarak taşımasıdır. Benzine ortaklık ya da maddi bir kazanç hatır taşımacılığı kapsamına alınamaz.
• Bir diğer husus menfaat sayılabilecek herhangi maddi ve manevi karşılıklar hatır taşımacılığı sayılamaz.
• Devlet tarafından birtakım dezavantajlı ya da ülke adına yararlı hizmetler yapmış gaziler gibi kimselerin ücretsiz taşınması yine hatır taşımacılığı olamaz. Burada yasal bir zorunlulukla ücretsiz taşıma durumu vardır.
• Hatır taşımacılığında taşınan ve taşıyanın karşılıklı rızası olmalıdır.
• Hatır taşımacılığı için bir diğer gerekli durum hatır için taşınan kimselerin akraba, aile, arkadaş gibi yakın çevreden kişilerden olmaması gerekir.
• Hatır için taşınanların tanınmayan 3. Kişilerden olması gerekir.
• Kimi durumlarda doktor, tesisatçı, boyacı kimselerin ulaşımının sağlanması hatır taşımacılığı olarak değerlendirilmez. Bunlarda bir menfaat olduğu için kabul edilmez.

Hatır Taşıması İndirim Oranı

• Hatır taşımanın kendine has unsurları ücretli ve ücretsiz taşımada meydana gelen zararların aynı şekilde değerlendirilmemesine neden olur.
• Hatır taşımacılığında yapılan ücretsiz ve karşılıksız bir ilişkinin olması hatır taşıması indirim oranı durumunun göz önünde bulundurulmasını gerekli kılmıştır.
• Herhangi bir menfaat ilişkisinden kaynaklı bir durumun olmaması zararların ve tazminatın değerlendirilesinde kanun koyucu hakkaniyet ilkesi gereği birtakım indirim oranları tespit etmiştir.
• Araç işleten kusurunun olmadığını ispat ederse hatır taşımacılığı taşınan kimseye karşı sorumluluğu olmayacaktır.
• Hatır için taşınan kişinin kusura katılımı durumu da tazminat indirimi nedenlerinden biridir.
• Hatır taşımacılığı sayılan hallerde hükmedilen tazminata % 20 oranında indirim uygulanır  Yargıtay 17. Hukuk Dairesi  2015/14806 Esas – 2018/8715 Kararında bu yönde hüküm kurmuştur. Hatır taşımacılığı ile ilgili Çok sayıda Yargıtay içtihatı vardır.

 Hatır Taşıması Arkadaş

• Hatır taşımasında esas alınan bazı durumlar Yargıtay kararları ile değişim gösterebilmektedir.
• Araç sahibinin herhangi arkadaş, eş dost ya da 3. Kişileri bir yerden bir yere ücretsiz ve menfaat elde etmeden taşıması Yargıtay kararlarının bazılarında yolcu ilişki düzeyinde değerlendirilir.
• Bu durumun böyle değerlendirilmesinde ücretli ya da ücretsiz olsun araç sahibi her koşulda taşıma yükümlülüğün almıştır.
• Hatır taşıması arkadaş, eş dost gibi yakın çevre ya da herhangi 3. Kişiler olması fark etmeksizin daha fazla dikkat ve özen durumu gerektiği Yargıtay’ın bazı kararlarında belirtilir.

 Hatır Taşıması Akraba

• Hatır taşıması akraba ilişkilerini esas almasa birtakım durumlar istisnadır.
• Yargıtay’ın bazı kararlarına bakıldığında araç sahibinin aldığı kimseler yakın olsun olmasın yolcu niteliği taşır.
• Yolcu niteliği her ne kadar ücretli ve karşılıklı ilişkiye, edimlere bağlı olsa da durum böyle değerlendirilir.
• Araç sahibinin her koşulda aracında bulunan kimselerin can güvenliğinde dikkatli ve özenli davranması gerektiği Yargıtay kararlarının gerekçelerinden biridir.

Hatır Taşıması Otostop

Hatır taşıması şartlarının oluşması için taraflar arasında menfaat ya da ücret ilişkisi olmaması gerekiyor. Otostop çeken birini aracınıza aldığınızda hatır taşımacılığı için ilk adımı atmış oluyorsunuz. Kişi aracınızdan inene kadar hatır taşımacılığı olarak değerlendirilecektir. Ancak aracınıza giren kişi ile bir menfaat ilişkisi içerisine girerseniz, durum hatır taşımacılığından çıkmaktadır. Mesela ondan ücret talep ederseniz.

Hatır Taşıması – Ücretsiz Taşıma

Hatır taşıması oluşması için aracınızdaki kişiden ücret almamanız gerekmektedir. Hatır için araç kullandırılması da aynı kapsamda değerlendirilmektedir. Aracınıza aldığınız kişinin hatır taşımacılığı olarak değerlendirilebilmesi için yakın çevreden tanıdığınız, dostunuz, arkadaşınız, iş arkadaşınız, akrabanız ya da daha önceden tanıdığınız ve muhabbetinizin olduğu birisi olması gerekmektedir. Hatır taşımacılığı şartlarının oluşmasında en önemli unsur ücretsiz taşıma dır.

 Hatır Taşıması ve Müterafik Kusur

• Mütefarik kusur birlikte kusur anlamına gelmektedir. Zarar görenini zararın meydana gelmesinde ya da artmasında bir kusuru varsa bu çerçevede değerlendirilir.
• Mütefarik kusurun söz konusu olduğu hallerde 6098 sayılı kanun gereği tazminat hesaplamalarında bu kusurlar göz önünde bulundurulur.
• Zarar gören zararın ortaya çıkmasına razı olmuş veya bu durumun oluşmasında ve artmasında etkileri olmuşsa bu durumda hakim tazminatı indirebilir. Yada tamamen ortada kaldırabilir.
• Hatır taşıması ve müterafik kusur tazminat hesaplamalarında hakkaniyet gereğince uygulanır.

 Hatır Taşıması ve İndirim

• Hatır taşıması ve indirim konusu hakimlerin tazminat ve ceza indirimi değerlendirmelerinde dikkat ettiği noktalardan biridir.
• Araç sahibi ya da taşınanın kusurları ölçüsünde zararın sonuçlarından sorumlu tutulması hakkaniyet ilkesi gereğince yerine getirilmelidir.
• Hatır için taşınan kimselerin zararın ortaya çıkmasında bilgisi, payı varsa hatır için taşıyan tazminat taleplerinde indirim alabilir.
• Bunun dışında hatır için taşınan kişinin zararın ortaya çıkmasını artıcı davranışlarda bulunması bir diğer indirim nedenidir.

Hatır Taşımacılığı Manevi Tazminat 

• Hatır taşımacılığı manevi tazminat talepleri vücut bütünlüğü ihlali ve ölüm durumlarında esas alınır.
• Hatır için taşınan kimselerin araç sahibinin hatası sonucunda zarar görmesi durumunda Borçlar Kanunun 56. Maddesine göre tazminat talep edebilir.
• Hatır için taşınan kişi yaralanmışsa taşıyan kişiden tazminat talep edebilir.
• Hatır için taşınan kişinin ağır bir bedensel zararı varsa ya da ölmüşse kendisi yada yakınları hatır için taşıyan kimseden manevi tazminat talep edebilir.
• Hatır taşıması manevi tazminat durumları hatır için taşınan kişinin gördüğü zararlar neticesinde kendisi ya da yakınları tarafından açılabilir.
• Hatır taşımacılığı yapan araç sahibinden kaynaklı herhangi bir zarar ortaya çıkmışsa hakim manevi tazminat davasını haklı görebilir.
• Hatır için taşınan kimsenin vücut bütünlüğünde zarar olmuşsa ya da ölmüşse yakınları ya da kendisi tarafından manevi tazminat talep edilebilir.
• Yaralanma durumları da hatır için taşınan kişilerin manevi tazminat talep edeceği bir diğer durumdur.

 Hatır Taşıması İndirimi Vekalet Ücreti

• Hatır taşıması indirimi vekalet ücreti hatır için taşınan kimselerin gördüğü zararlar neticesinde talep edilebilir.
• Hatır için taşıma yapan kişilerin kusurlu olması ve ortaya çıkan zararlardan hatır için taşınan kimsenin bundan ciddi anlamda zarar görmesi gerekir.
• Hatır için taşınan kimseler hatır için taşıyanın zararını ispatladığı takdirde tüm zararlarını talep edebilir.

 Hatır Taşıması Zamanaşımı

• Hatır taşımacılığı sözleşme dışında değerlendirilen sorumluluk hallerinden biridir.
• Borçlar Kanunun 72.maddesine göre hatır taşıması zamanaşımı süreleri 2 ve 10 yıllı bir zaman dilimine tabidir.
• Haksız fiil nedeniyle hatır taşımacılığında zarar gören kimseler maddi ve manevi tazminat davası açma haklarını bu süreler dolduktan sonra kaybederler.
• Zarar gören tarafın haksız fiili öğrenmesinin üzerinden 2 yıl ve herhalde zararın ortaya çıkmasından itibaren 10 yıl içinde maddi ya da manevi tazminat davası açmazlarsa bu hakları zamanaşımına uğrar.

 Hatır Taşımacılığı İndiriminden Kim Yararlanır?

• Hatır taşımacılığında indirimden yararlanabilmek için birtakım hususlar gerekir.
• Öncelikle hatır için taşıyan kimsenin taşımada herhangi bir ücret talep etmemesi gerekir.
• Hatır taşımacılığı yapılan kişilerin aile bireyleri, tanıdık, arkadaş olmaması gerekir.
• Taşınan kişiden herhangi bir menfaat söz konusu olmamalıdır. Doktor, tesisatçı, boyacı gibi yardımları bulunan kimselerin taşınması bir karşılık olduğu için hatır taşımacılığı sayılmaz.
• Tüm bunların yanında hatır için taşınılan kimsenin ortaya çıkan zararlarda bir payının olması gerekir. Ya da zararlar konusunda bilgi sahibi olması ve zararları artıcı eylemler içinde bulunması hatır için taşıyan kimsenin indirim almasını sağlayan diğer etkenlerden biridir.

 Hatır Taşıması Yargıtay Kararları

• Hatır taşımalarındaki davalarda Yargıtay kararları çerçevesinde verilen kararlar oldukça önemlidir.
• Kanunda hatır taşımacılığına dair net bir madde olmasa da gerekli durumlarda hakim doktrin ve Yargıtay kararlarına göre karar vermektedir.
• Hatır taşımalarında birçok faktörün etken olması doğru karar vermede birtakım zorluklar ortaya çıkarır.
• Öncelikle söz konusu ulaşımda hatır taşımacılığının özelliklerinin bulunması ve bunların tespit edilmesi en önemli noktadır.
• Bunun yanında hatır taşımacılığında taşınan kişinin zararlarda payının bulunması indirim durumlarına yol açar.
• Diğer yandan Yargıtay’ın vermiş olduğu kararlardan biri olan trafik kazalarında hatır için taşıyanın kusurlu olduğu kanıtlanırsa hatır için taşınanın zararlarını karşılamak zorundadır.

Tüm bunlara bakıldığında hatır taşımacılığı geniş ölçekli değerlendirilmesi gereken bir durumdur. Hatır taşıma niteliklerinin varlığı bu anlamda yol gösterici olacaktır. Fakat bunların tespiti beyanlara dayandığından net bir sonuç almak bazen mümkün olmayabilir. Her ulaşımda yaşanabilecek durumlardan biri olan kaza durumu hatır için taşımalarda da görülür. Bu durumda hatır için taşıyan kadar taşınanında tutumu tazminat davalarında indirime neden olabilir. Eğer hatır için taşınan zarara yol açacak durumları önceden kabullenmişse ya da buna sebep olmuşsa tazminat talebi karşılanmayabilir. Bu konuda hatır taşıması Yargıtay kararları oldukça fazladır ve birçok davada Yargıtay kararları esas alınır.

Yargıtay Kararları PDF İndirmek İçin Üzerine Dokunun →→→→→→ Hatır Taşıması Yargıtay Kararları

Hatır Taşıması İndirimi Yargıtay

• Hatır taşımalarında meydana gelen kazalardan taşınan kimselerin maddi ve manevi tazminat talepleri olabiliyor.
• Hatır için taşınan kimselerin bu tür hukuki yollara başvurması durumunda ilgili kanun maddeleri ve Yargıtay karaları esas alınır.
• Hatır taşıması indirimi Yargıtay’ın buna yönelik kararlarından temel alınarak yapılır
• Hatır için taşınan kişiyle taşıyan kişi arasında bir yakınlık, menfaat olmaması gerekir. Bunun yanında ücretsiz olması bir diğer kıstastır.
• Hatır için taşıyan kişinin bunu sırf insaniyet adına yaptığının belirlenmesiyle hakim bu konuda indirim kararına varabilir.

 Araç İşletenin Sorumluluğu Yargıtay Kararı

• 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanuna göre sorumluluk işletene aittir.
• İşleten sıfatı maddi ve şekli kıstaslara göre değişim gösterir.
• Trafik sicilinde ismi kayıtlı bulunan kimseler şekli olarak işletendir. Bunun dışında aracı fiili olarak kullanan kişi şekli maddi işletendir.
• Bu anlamda işleten ve araç sahipleri kusurları oranında müteselsilen ve müşterek sorumludur.
• Araç işletenin sorumluluğu Yargıtay kararı olarak birçok davada görülür. Davada zarar gören hatır için taşınan kimseler zararın tamamını ya da bir kısmını ilgili kimselerden talep eder.