Trafik kazalarında manevi tazminat, kazazedenin veya ölüm halinde yakınlarının yaşadığı ruhsal ve psikolojik durumlar için talep edilmektedir. Trafik kazalarında manevi tazminat, kusurlu tarafın araç sürücüsünden, araç sahibinden veya araç işleteninden talep edilmektedir. Ancak trafik kazalarında manevi tazminat miktarı hesaplama formülü bulunmadığından dolayı bilinmemektedir.
Trafik Kazalarında Manevi Tazminat
Ulaşım sektörünün gelişmesi ve nüfus oranının artmasına bağlı olarak araç kullanımı da paralel yönde artma eğilimi göstermiştir. Karayolları üzerinde iki veya daha fazla aracın karıştığı can ya da mal kaybı ile sonuçlanan talihsiz olaylara trafik kazası denilmektedir. Trafik kazası sonuçları üç ana başlık altında toplanmaktadır:
- Yaralanmalı Trafik Kazası
- Ölümlü Trafik Kazası
- Maddi Hasarlı Trafik Kazası
Trafik kazaları gerek yayaların gerekse sürülerin tedbirsiz ve dikkatsizleri sonucunda gerçekleşerek ağır sonuçlar doğurmaktadır. Sürücüden kaynaklı kazaların nedenlerine örnek olarak;
- Alkollü araç kullanmak
- Araç sürüş aşamasında telefon, tablet vb. materyaller ile oynamak
- Direksiyon hakimiyetini kazanmadan, yeterince sürüş becerisi kazanmadan trafiğe çıkmak
- Trafik kurallarına, işaret ve levhalara uygun hareket etmemek
- Yayanın geçiş üstünlüğü olan yerlerde üstünlüğü sağlamamak
- Uykusuz araç sürüşü
Yayaların sebebiyet verdiği trafik kazası nedenlerine örnek olarak ise;
- Araçların önünden veya arkasından dikkatsiz şekilde çıkmak
- Trafik kuralları, işaret ve levhalara uymamak
- Yoldan geçiş esansında telefon, tablet vb. materyaller ile oynamak
- Araç geçiş üstünlüğü olan yerlerde üstünlüğü sağlamamak
Gerçekleşen trafik kazası sonrasında tarafların maddi ve manevi tazminat hakları bulunmaktadır. Trafik kazasında manevi tazminat, kazazedenin yaşadığı psikoloji, duygu ve durum, ruh hali için ödenen tazminatlardır. Trafik kazasında manevi tazminat nasıl hesaplanır sorusunun bir formül ile cevabı veya net bir miktarı bulunmamaktadır.
Trafik Kazalarında Manevi Tazminat Kimden İstenir?
Trafik kazalarında manevi tazminat kusurlu sürücüden talep edilmektedir. Buna ilişkin olarak Türk Borçlar Kanunu’nda açıklama yer almaktadır. İlgili kanunun 56. Maddesinde manevi tazminatın talep edileceği kişi için söylenilen cümleler:
‘Manevi tazminat
MADDE 56- Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.
Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir’ şeklindedir.
Trafik kazalarında manevi tazminatı araç sürücüsü haricinde; ruhsat sahibi veya araç işleteninden de talep edilmektedir. Manevi tazminat talebine ilişkin trafik sigorta konusunda ise özet ile sigorta şirketleri manevi tazminatı kapsam dışı bırakmıştır. Sigorta şirketleri maddi tazminatı ödemektedir. Ancak manevi tazminatı kapsam dışında bırakmıştır. Zorunlu trafik sigortası poliçe kapsamı dışında bırakılan manevi tazminat ana teminatlardan ayrıdır. Akat araç sahibi ‘Manevi Zararların Temini’ adlı maddeyi poliçesine ekletebilmektedir. Bu maddenin eklenmesi sonucunda trafik sigorta şirketlerinden de manevi tazminat talebinde bulunulabilmektedir.
İlgili İçerik: Manevi Tazminat Davası Nerede ve Kime Karşı Açılır?
Trafik Kazalarında Manevi Tazminat Yargıtay Kararları
Trafik kazası sebebi ile açılan davalarda manevi tazminata ilişkin birçok emsal Yargıtay kararları bulunmaktadır. Trafik kazalarında manevi tazminat emsal Yargıtay kararları PDF indirmek için tıklayınız.
Trafik Kazası Manevi Tazminat Zamanaşımı
Trafik kazalarında manevi tazminat zamanaşımı, trafik kazasının sonucuna göre değişmektedir. Sürücü veya yayaların hatalarından kaynaklanan trafik kazalarında vefat görülüyor ise vefat edenin annesi, babası, eşi ve çocukları; yaralanma var ise kazazedenin kendisinin birçok tazminat hakkı bulunmaktadır.
Yaralanma ile sonuçlanan trafik kazalarında zamanaşımı 8 yıl olarak belirlenmiştir. Yaralanan kazazede kazaya sebep olan failin öğrenilmesinin ardından 8 yıl içerisinde maddi ve manevi tazminatına ilişkin talebini oluşturabilmektedir. Belirlenen yasal süre olan 8 yıl aşılması durumunda yaralanan kazazede manevi veya maddi tazminatına ilişkin başvuru da bulunamamaktadır. Yaralanmalı gerçekleşen trafik kazalarında manevi tazminat dışında talep oluşturulabilecek diğer tazminatlar ise;
- Hastane giderleri,
- Bakıcı giderleri,
- Maddi tazminat,
- Çalışamadığı günler için geçici iş göremezlik ödeneği.
Ölümlü trafik kazalarında manevi tazminat için zamanaşımı 15 yıl olarak belirlenmiştir. Kazazede kaza sonucu vefat etmesinin ardından yakınları olan annesi, babası, eşi ve çocukları 15 yıl içerisinde manevi tazminata ilişkin talepte bulunabilirler. Ölümlü gerçekleşen trafik kazası sonucunda vefat edenin yakınlarının talep edebileceği diğer tazminatlar;
- Destekten yoksun kalma tazminatı
- Ölümün hemen gerçekleşmemesi durumunda hastane masrafları
- Cenaze giderleri
Maddi hasarlı trafik kazalarında zamanaşımı süresi ise Karayolları Trafik Kanunu 109. Maddesinde yer almaktadır. İlgili kanun maddesinde yer alanlar; ‘ Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar’ şeklindedir.
Trafik Kazası Manevi Tazminat
Trafik kazalarında tazminatlar maddi tazminat ve manevi tazminat olarak ayrılmaktadır. Manevi tazminat kazazedenin veya ölümlü kazalarda vefat edenin yakınlarının manevi yönden sarsılmalarının, psikolojik durumları, üzüntü ve kederleri için talep edilmektedir. Trafik kazalarında manevi tazminattan sorumlu olan kişiler ise; araç sürücü ve kusursuz sorumluluk ilkesi gereğince sorumlu olan ruhsat sahibi ve araç işleteni olmaktadır.
Yaralanmalı Trafik Kazası Manevi Tazminat
Yaralanmalı trafik kazalarında manevi tazminat kazazedenin kendisi tarafından kusurlu taraftan talep edilmektedir. Kazazede yaşadığı duygu – durum bozukluğu, üzüntü ve keder için araç sürücünden, ruhsat sahibinden veya araç işleteninden bu tazminatı talep edebilmektedir.
Manevi tazminatın yaralanmalı trafik kazalarında hesaplaması için öngörülen bir formülü bulunmamaktadır. Yaralanmalı kazalarda manevi tazminatı belirleyen temel faktörler arasında en önemli durumlardan birisi kazazedenin kazadan dolayı aldığı kalıcı hasardır. Maluliyet oranı denilen bu oran iyileşme sürecinin tamamlanması ile sağlık kuruluşlarında uzman hekimler eşliğinde belirlenmektedir.
Kazazedenin yaşı, maaşı, kazada bulunan kusur oranı ise yaralanmalı trafik kazasında manevi tazminat miktarına etki eden faktörlerdendir.
İlgili İçerik: Yaralanmalı Trafik Kazası Tazminatı
Yaralanmalı Trafik Kazası Manevi Tazminat Yargıtay Kararı
Yaralanmalı Trafik Kazalarında emsal olarak gösterilecek birçok Yargıtay kararları bulunmaktadır. Örnek olarak verilebilecek yaralanmalı trafik kazası manevi tazminat Yargıtay kararları;
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2016/ 575 sayılı kararında;
2009 yılında gerçekleşen yaralanmalı trafik kazası için davalı sürücünün %100 kusurlu olduğunu kabul etmiştir. Tam kusurlu bu sürücüye 10.000 TL manevi tazminat hükmedilmesi uygun görülmüştür.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2013/ 201 sayılı kararında;
Kazada kusursuz olan 19 yaşındaki gencin bacağının kesilmesi sonucu %47 maluliyet oranını göz önünde bulundurmuştur. 19 yaşında olan gence 80.000 TL manevi tazminat verilmesi uygun görülmüştür.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2016/ 1139 sayılı kararında;
Kazada yaralanan küçük çocuğun yaralanmasının iyileşme süresinin bir ay olmasını göz önünde bulundurmuştur. Bunun sonucu olarak anneye 10.000 TL manevi tazminat; babaya 10.000 TL manevi tazminat miktarını yüksek bulmuştur.
Daha fazla Yaralanmalı Trafik Kazalarında Manevi Tazminat Yargıtay Kararları PDF indirmek için tıklayınız.
Ölümlü Trafik Kazalarında Manevi Tazminat
Türkiye de yılda 1 milyona yakın ölümlü trafik kazası gerçekleşmektedir. Kaza sonucunda ölüm karşılaşmak istemediğimiz ama fazlaca gerçekleşen bir durumdur. Kaza da vefat edenin yakınları ise maddi yandan olduğu kadar manevi yönden de zarar görmektedir.
Kazazedenin yakınlarının manevi duyguları, psikolojik durumları ve üzüntülerinden dolayı karşı tarafın sürücüsü, araç sahibi ve araç işleteninden manevi tazminatı talep edebilmektedirler. Ölümlü trafik kazalarında manevi tazminat hesaplama formülü bulunmamaktadır. Ancak manevi tazminatın belirlenmesinde önemli olan haller:
- Vefat eden kişinin ve manevi tazminatı talep edebilecek olan annesi, babası, eşi ve çocuğunun yaşı
- Kazadaki kusur oranları
- İki tarafın ekonomik durumları
İlgili İçerik: Ölümlü Trafik Kazası Tazminatı
İlgili İçerik: Destekten Yoksun Kalma Tazminat Davası
İlgili İçerik: Kan Parası
Ölümlü Trafik Kazası Manevi Tazminat Yargıtay Kararı
Ölümlü Trafik Kazalarında emsal olarak gösterilecek birçok Yargıtay kararları bulunmaktadır. Örnek olarak verilebilecek ölümlü trafik kazası manevi tazminat Yargıtay kararları;
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2015/ 10507 sayılı kararında;
25 yaşında olan E. Trafik kazasında vefat etmiştir. Araç sürücünün %100 kusurlu olmasına karşın, vefat edenin babasına 15. 000 TL manevi tazminat, annesine 15.000 TL manevi tazminat, kardeşi olan F. İçin 9.000 TL manevi tazminat, diğer kardeşi olan Y. İçin 7.000 TL manevi tazminat miktarları az olarak uygun görülmemiştir.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2015/ 3324 sayılı kararında;
Trafik kazasında vefat eden çocuk %25 kusurludur. Kaza sonucu vefat eden çocuğun annesi için 7.000 TL manevi tazminat, babası için 7.000 TL manevi tazminat miktarı az olarak uygun görülmemiştir.
Daha fazla Ölümlü Trafik Kazası Manevi Tazminat Yargıtay Kararları PDF indirmek için tıklayınız.
Maddi Hasarlı Trafik Kazası Manevi Tazminat
Trafik kazası sonrasında ölüm veya yaralanma görülmeyen sadece araçların hasar aldığı trafik kazalarına maddi hasarlı trafik kazaları denilmektedir. Maddi hasarlı trafik kazalarından sonra Araç Değer Kaybı Tazminatını ve hasra alan aracın bakım ve onarım ücretleri trafik sigorta şirketleri tarafından karşılanmaktadır. Zorunlu trafik sigortası bu ödemeleri kazadaki bulunan kusur oranlarına göre poliçe limitleri içerisinde yapmaktadır.
Aracın hasar alarak bakım ve onarımda kaldığı, kullanılamadığı günler için alınan tazminata ise Araç Mahrumiyet Bedeli Tazminatı denilmektedir. Araç mahrumiyet bedeli ise kusurlu tarafın araç sürücüsü, araç işleteni veya ruhsat sahibinden talep edilmektedir.
İlgili İçerik: Maddi Hasarlı Trafik Kazası
Trafik Kazası Manevi Tazminat Miktarı
Trafik kazalarında manevi tazminat tutarı için net bir rakam söylenilememektedir. Bunun nedeni ise trafik kazalarında manevi tazminat nasıl hesaplanır sorunun formülü bulunmamasıdır. Manevi tazminat hesaplamalarında herhangi bir formül kullanılmamaktadır. Ancak trafik kazalarında manevi tazminat miktarlarını belirleyen önemli durumlar bulunmaktadır. Örneğin trafik kazasında yaralanan kazazedenin kalıcı hasarından dolayı maluliyet oranı belirlenmektedir. Maluliyet oranının belirlenmesi için ise yürürlükte bulunan bir senelik iyileşme süreci doldurulmaktadır. Bu sürenin bitişi itibariyle yaralanan kazazede Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlarında uzman hekimler eşliğinde heyete girmektedir. Heyette uzman hekimler kalıcı yaralanmanın kişinin hayati fonksiyonlarına göre derecelendirmesini yapmaktadır. Yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda belirlenen maluliyet oranı ortaya çıkmaktadır.
Trafik kazalarında manevi tazminat miktarının belirleyen diğer faktörler arasında iki tarafın ekonomik koşulları da yer almaktadır. Manevi tazminat maddi zararların karşılanması için verilmez. Bu nedenle bir tarafı zenginleştirirken bir tarafı fakirleştirmemelidir.
Manevi tazminat miktarını belirleme de diğer önemli faktörler arasında ise; kazadaki kusur oranları, kazazedenin yaşı, ölümlü kaza ise vefat edenin yakınlarının yaşları da gösterilebilmektedir.
Trafik Kazası Manevi Tazminat Hesaplama
Trafik kazasında manevi tazminat hesaplama formülü bulunmamaktadır. Ancak bu duruma ilişkin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 50, 51 ve 52. maddesi açıklamalarını vermektedir;
‘Madde 50: Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.
Madde 51: Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikler kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler. Tazminatın irat biçiminde ödenmesine hükmedilirse, borçlu güvence göstermekle yükümlüdür.
Madde 52: Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş ve ya zararın doğmasından ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise hâkim, tazminatı indirebilir ve ya tamamen kaldırabilir. Zarar hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hâkim, tazminatı indirebilir.’
Trafik kazalarında manevi tazminatın hesaplamasında formül bulunmaması ile birlikte dikkat edilen huşular bulunmaktadır. Bu hususlar özetle:
- Kazazedenin yaşı veya ölümlü trafik kazası ise yakınlarının yaşları
- İki tarafın ekonomik durumları
- Trafik kazasında olan sorumluluk payları
- Olayı nasıl gerçekleştiği
- Kazazedenin kalıcı bir hasarı bulunuyor ise maluliyet oranı
Örnek Manevi Tazminat Hesaplama Tabloları
TABLO-1
Değişik kusur ve maluliyet oranına göre (beden gücü kaybı) manevi tazminat tutarları örneği
- Maluliyet oranının % 18 olması halinde; 8/8 kusur oranında 80.000 TL; 6/8 kusurunda 60.000 TL; 5/8 kusurunda 50.000 TL; 3/8 kusurunda 30.000 TL; 2/8 kusur oranında 20.000 TL’dir.
- Maluliyet oranının % 43 olması halinde; 8/8 kusur oranında 150.000 TL; 6/8 kusurunda 100.000 TL; 5/8 kusurunda 90.000 TL; 3/8 kusurunda 50.000 TL; 2/8 kusur oranında 35.000 TL’dir.
- Maluliyet oranının % 60 olması halinde; 8/8 kusur oranında 200.000 TL; 6/8 kusurunda 150.000 TL; 5/8 kusurunda 125.000 TL; 3/8 kusurunda 75.000 TL; 2/8 kusur oranında 50.000 TL’dir.
TABLO-2
Evli ve 2 çocuk sahibi bireyin değişik kusur oranlarına göre manevi tazminat tutarları örneği
- Hak sahibi olan eşin payı 2/4 olarak belirlenmiştir. Bu durumda 8/8 kusur oranında 100.000 TL; 6/8 kusurunda 75.000 TL; 5/8 kusurunda 60.000 TL; 3/8 kusurunda 35.000 TL; 2/8 kusur oranında 25.000 TL’dir.
- Hak sahibi olan her çocuğun ise payı ¼ olarak belirlenmiştir. Bu durumda 8/8 kusur oranında 50.000 TL; 6/8 kusurunda 37.500 TL; 5/8 kusurunda 30.000 TL; 3/8 kusurunda 20.000 TL; 2/8 kusur oranında 12.500 TL’dir.
TABLO-3
Küçük yaşta iken vefat eden çocuk için anne ve babasının değişik kusur oranlarına göre manevi tazminat tutarları örneği
anne ve babanın bu kazadaki payları ayrı olarak talep edilmesi üzerine %25 olarak belirlenmiştir. Bu durumda ayrı ayrı olmak üzere 8/8 kusur oranında 50.000 TL; 6/8 kusurunda 35.000 TL; 5/8 kusurunda 30.000 TL; 3/8 kusurunda 20.000 TL; 2/8 kusur oranında 10.000 TL’dir.
Trafik Kazası Manevi Tazminat Arabuluculuk
Trafik kazalarında arabuluculuk; hukuken tarafların aralarındaki uyuşmazlıklara uzman kişi ile müdahalesidir. Trafik kazası manevi tazminat için arabuluculuk hizmeti zorunlu tutulmamış isteğe bırakılmıştır. Tarafların arabuluculuğa zorunlu olmaması halinde görülen bu arabuluculuğa ihtiyari arabuluculuk denilmektedir.
Trafik kazalarında manevi tazminat için ihtiyari arabuluculuk toplantıları gerçekleşmektedir. Zorunlu olmayan bu arabuluculuk, manevi tazminat için trafik sigorta şirketleri ile değil araç sürücüsü, işleteni veya ruhsat sahibi ile yapılmaktadır. Bu toplantılar uzman ve bağımsız arabulucu ile yapılmaktadır. Uzman olan bu arabulucu, tarafların en az birinin vazgeçmesi ya da anlaşma sağlanması ile sona ermektedir. Ayrıca arabulucunun görevlendirildiği tarihten itibaren 6 hata içinde sonlandırılmaktadır. Bu süre zorunlu haller durumunda 2 hafta daha uzatılabilmektedir.
Trafik Kazası Manevi Tazminat Sigorta Şirketi
Trafik kazalarında manevi tazminat ne kadar ve belirlenen bu tazminatın sigorta şirketi tarafından ödenip ödenmediği soruları tartışılan ve merak edilen konular arasında yerini almaktadır. Maddi tazminat sigorta şirketlerinin ödeme yaptığı tazminatlar arasında girse de manevi tazminat sigorta şirketleri kapsamına girmemektedir. Türk Borçlar Kanunu’na göre de trafik kazalarında zorunlu trafik sigorta şirketleri manevi tazminatı karşılamamaktadır. Sigorta poliçelerinde yer alan ana teminatlar tüm sigorta şirketleri arasında ortaktır. Aynı şartlar geçerli olmaktadır. Kısaca manevi tazminat için trafik sigorta şirketlerine ödeme talebinde bulunulamaz. Ancak istisnai bir durum olarak zorunlu trafik sigortası poliçesine ek teminat eklenebilmektedir. Trafik kazasında kusurlu tarafın sigorta poliçesinde ekleyebileceği ‘Manevi Zararların Temini’ şeklinde madde bulunmaktadır. bu maddenin eklenmesi sonucunda sigorta şirketleri manevi tazminatı sorumluluğunda olmaktadır.
Haksız Fiil Nedeniyle Manevi Tazminat
Haksız fiil, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 49 – 76 maddeleri arasında yer almaktadır. Haksız fiil; kişinin kişiliğine, şahsına ya da mal varlığına, hukuka uygun olmayacak şekilde gerçekleştirilen eylemlerdir. İlgili kanun maddesinde ise yer alan ifadeler: ‘Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına zarar veren de bu zararı gidermekle yükümlüdür’ şeklindedir.
Haksız fiil; hukuk aykırı fiil, kusur, zarar ve illiyet olarak 4 ana unsura sahip olmaktadır. Haksız fiil nedeni ile açılacak olan manevi tazminat davalarının esas amacı; mağdur konumda olan kişinin zararının boyutunun belirlenmesi ve zararın karşılanmasıdır. Haksız fiil nedeni ile manevi tazminat hesaplaması ve miktarının belirlenmesi, suçlunun kusuru, olayı gerçekleştirme şekli ve olayın gelişimine göre değişmektedir.
Türk Borçlar Kanunu 52. Maddesinde haksız fiil nedeni ile madeni tazminat hesaplamanın iptali veya indirime gidilme sebepleri yer almaktadır. 52. Kanun maddesinde yer alan ifadeler:
‘Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise hâkim, tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir. Zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hâkim, tazminatı indirebilir’.
Haksız fiil nedeni ile manevi tazminat hesaplamasında indirime sebep olacak haller özetle:
- Zorda ya da zorunda olma
- Haklı olacak savunma
- Kamu hukukunun yetkisi
- Özel hukukun yetkisi
- Mağdurun fiile rızası
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun tümüne ulaşabilmek için bıraktığımız linki kullanabilirsiniz.
