Fikri Ve Sınai Mülkiyet Hakkı

İşletmenin ürünleri, yöntemleri, dokümanları, görselleri, sanat eserleri vb. tüm özgün tasarımlarını gizli ya da açık gayri maddi varlıkları ile ilgili sahip olduğu kullanma, dağıtma, yayma, ürüne dönüştürme gibi çeşitli mahiyetteki hakları Fikri ve sınai mülkiyet hakkı olarak tanımlanmaktadır. Fikri ve sınai haklar telif hakları olarak da değerlendirilebilir.

Fikri Ve Sınai Mülkiyet Hakkı Sebebiyle Tazminat Davası

Ülkemizde son yıllarda bu alanda hızlı bir ilerleme kaydedilmiştir. Basit bir örnek ile izah edelim. Farkında olmadan bir görseli size ait sosyal medya da ya da size ait blog sitesinde kullandığınızda uyarı alabilirsiniz. Hatta hakkınızda dava bile açılmış olabilir. Özellikle sanatçılar bu alanda haklarını korumak için mücadele vermektedir.

Fikri Mülkiyet Hakkı Nedir?

Fikri mülkiyet hakkı, gerek sınai gerekse bilimsel nitelikteki edebi ve sanatsal alanlardaki yaratıcılığından ortaya çıkan faaliyetlerini ortaya koyan kimseye verilen haktır.

• Eser sahibin hakları
• Patent
• Bağlantılı haklar
• Marka
• Faydalı model
• Endüstriyel tasarım
• Coğrafi işaretler

Telif hakları eserin ortaya çıkmasından sonra doğmakta ve kamuya sunuluşuyla kendiliğinden sağlanmaktadır. Bu sağlanan hak için tescil veya prosedüre ihtiyaç bulunmamasına rağmen sınai haklarda eserin korunması için tescil ettirilmesi gerekir.

HUKUK DAVALARI

Manevi ve maddi haklarına tecavüz edilen kişilerce tecavüz eden kişilere karşı tecavüzün ref’ini davası açılabilir. Bir fikri eser sahibinin yazılı olarak izni olmadan işleyip çoğaltan ve nüshalarını yayan, ses veya görüntü nakline yarayan, izni alınmamış hak sahipleri sözleşme yapılması halinde FSEK hükümleri uyarınca tespit edilecek olan rayiç bedelinin en çok üç katını isteyebilirler.

CEZA DAVALARI

Eser sahiplerinin yazılı izni olmadan işlenen, değiştirilen ve çoğaltılan her türlü işaret, ses ve görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletilen hukuka aykırı olan davranışlarda satış yapılması fikri ve sınai haklar kapsamında değerlendirilir. Aynı zamanda cezai yaptırımı da vardır. Belli bir kişiye ait eserin kiralanması, eser hakkında kamu oyuna aldatıcı ve yanıltıcı bilgi verilmesi  üç aydan beş yıla kadar hapis cezası ve adli para cezası verilecek şekilde fikri ceza davaları açılabilmektedir.

Sınai Mülkiyet Hakkı Nedir?

Sınai mülkiyet hakkı marka, tasarım, patent, model, coğrafi işaretler vs. gibi yenilikleri bulan kişilerce kullanma, satma ve çoğaltma haklarını ifade etmektedir. Fikri ve sınai haklar hukukunda özel bir alandır. Özellikle büyük şirketler sadece bu alanda çalışması için bünyelerinde hukukçu bulundururlar.

Patent Hakkı

Patent davaları da fikri ve sınai haklar kapsamındadır. Patent hakkına sahip olunabilmesi için üç kıstasın tamamına sahip olunması gerekir.

• Yenilik
• Tekniğin bilinen durumun aşılması
• Sanayiye uygulanabilirlik

Bu koşullara sahip kişilere ve işletmeye verilen haklara patent hakkı denilir.

Patent sahibi, üçüncü kişilerin izin olarak aşağıdaki maddeleri önleme hakkına sahiptir.

1. Patent konusu olan bir usulün kullanılmasını,
2. Patent konusu olan ürünün üretilmesi, satılması, ithal edilmesi ya da bu ihtiyaçlar dışında kullanılmasını
3. Kullanılması açısından yasak olduğu bilinen patentin üçüncü kişilerce başka kişilere telif edilmesi

Ülkemizde patent başvuruları incelemeli ve incelemesiz olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Patent başvuruları incelemeli olarak tamamlandıktan sonra 20 yıl süre ile korumalı patent verilir. İncelemesiz başvurularda ise bu süre 7 yıldır.

Endüstriyel Tasarım Hakkı

Bir ürünün tümünü veya bir parçası üzerindeki süslemenin şekil, çizgi, biçim, malzeme, renk, doku veya esneklik gibi insan duyu organlarıyla algılanması sonucu oluşan haklardır. Fikri ve sınai haklar kapsamında bir hukuk süreci yürütülecekse mutlaka tasarımın tescillenmiş olması gerekmektedir.

Tasarım tescili ürünün görünümünü korumayı ifade etmektedir.

Faydalı Model Hakkı

Sanayinin her hangi bir dalında tekniğin bilinen durumunu aşması ile yenilik meydana getiren ve uygulanabilirliği bulunan buluşların adına faydalı model denir.

Buluş sahibi patent sahibiyle aynı özelliklere sahiptir. Koruma süresi on yıldır.

Marka Hakları 

Bir işletmenin mal veya hizmetini diğer işletmeden ayırt etmesi  yarayan kişi adları, harfler, sayılar, şekiller, sözcükler malların biçim ve ambalajları gibi çizim ile görüntülenebilen, baskıyla yayımlanabilen her türlü işaretlere marka denir.

Marka hakkı, tescilinden itibaren ayırt edici karakterini değiştirmeden bir başkası tarafından kullanılamaz.

Markaya tecavüz halleri;

• Hak sahipleri dışında bir başkasının markanın ve benzerini kullanması
• Marka işaretini taşıyan malın ithali ve ihracı
• İltibas yaratmak
• Başkasına ait tescilli markanın anlam ve biçim itibariyle eşinin kullanılması
• Marka işareti taşıyan malın piyasaya sürülmesi veya stoklanması
• Lisans yoluyla verilen hakların genişletilmesi veya devredilmesi
• Marka işaretinin iş evrakında veya reklamlarda kullanılması
• Markayı taşıyan ürünün ya da malın nereden ve nasıl sağlandığını bildirmekten kaçmak
• Fikri Ve Sınai Mülkiyet Hakkı Davaları

Marka Davaları

Marka üzerindeki hak sahipleri haksız başvuru ve kullanımlarına karşı hukuki ve ceza yollarına başvurulabilecektir. Bununla birlikte ayrıca Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından markalara karşı vermiş olduğu kararlara karşı da dava açılabilir.

YİDK KARARLARININ İPTALİ DAVALARI

Başvuru veya tescil başvurusunda bulunan kişilerce, yeniden inceleme ve değerlendirme kurulunun kararına karşı verilen kararın kendisine tebliğinden itibaren iki aylık süre içerisinde Ankara Fikri Sınai Haklar hukuk mahkemelerine marka iptal davası açabileceklerdir. Dava sonucunda davanın reddine, kabulüne veya kısmen kabul ve reddine karar verebilirler.

HÜKÜMSÜZLÜK DAVALARI

Markanın haksız yere tescil edilmesi, sağlanmış olunan korumanın tescilden sonra hukuki dayanağını kaybetmesi nedeniyle markanın iptalini sağlayan davalara hükümsüzlük davaları denilmektedir.

MARKANIN İPTAL DAVALARI

Bir markasının tescil tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde haklı bir sebep olmadan kullanılmaması ya da kullanımına 5 yıl süre ile kesintisiz ara verilmesi halinde markanın iptal davası açılabilir.

TECAVÜZ HALİNDE AÇILABİLECEK DAVALAR

Marka sahipleri mevcuttaki markalarının ayırt ediciliğini arttırmak için reklam ve tanıtım giderlerine yüksek emek ve para harcamaktadırlar. Markaların bilinirliğinden yararlanmak isteyen kötü niyetli davranan üçüncü kişilerce markanın taklit edilmesi gibi marka tarzına tecavüz edilerek haksız yarar elde etmeye çalışmaktadırlar. Marka haklarına tecavüz davaları marka sahiplerini koruma altına almak için ve üçüncü kişilerinde tecavüz eylemlerini önlemeye ve ortaya çıkan zararı karşılamak için başvurulan yoldur.

CEZA DAVALARI

Marka haklarına yapılan tecavüz suç teşkil etmektedir. Bu suçun tekil edilmesi durumunda haklarına tecavüz edilen marka sahipleri üçüncü kişilere karşı soruşturma açabilirler. Soruşturma sonucunda tecavüz olgusunun vuku olmasının anlaşılmasıyla 1 yıldan 4 yıla kadar hapis ve adli para cezası bulunmaktadır.

TAZMİNAT DAVALARI

Marka haklarına tecavüz sayılan fiilleri işleyen kişiler, marka sahiplerinin zararını tazmin etmekle yükümlüdürler. Hak sahiplerinin uğramış olduğu zarar sadece fiili kaybı değil aynı zamanda hak sahiplerinin kazancını da kapsamaktadır. Yoksun kalınan kazanç hak sahibinin seçimine bağlı olarak aşağıdaki usullerden birisine göre hesaplanmaktadır.

• Sınai mülkiyet hakkına tecavüz edenin elde etmiş olduğu kazanç
• Sınai mülkiyet hakkına tecavüz eden kişinin rekabeti olmasaydı, hak sahibinin elde ettiği muhtemel gelir.
• Sınai mülkiyet hakkına tecavüz edenin hakkı lisans sözleşmesi ile hukuka aykırı olmadan kullanması ile ödemesi gereken lisans bedeli
• Marka hakkına tecavüz eden kişinin bu hakkı kötüye uygun kullanması şeklinde sonucu markanın itibarını zarara uğratmasıyla marka sahibi tarafından açılacak sınai mülkiyet hukuku manevi tazminat hesaplanmasında hâkimin takdir yetkisi esas alınır.