Sakatlık Tazminatı – Maluliyet İşgücü Kaybı Hesapla

Sakatlık tazminatı, kaza veya ciddi bir olay neticesinde kazazedenin tedavi masrafları dışında kalan ödemelerdir. Kazazedenin kazadan dolayı oluşan maluliyet (sakatlık) oranına bağlı olarak gelecek dönemlerini güvence altına alan tazminatlardır. Sakatlık tazminatı, sakatlık türüne, şiddeti/oranına, sebebine ve yasal haklara göre farklılık gösterebilmektedir. Sakatlık Tazminatı Maluliyet İşgücü Kaybı Hesaplama gereğini ortaya çıkaran söz konusu durumlar;

• İş kazası
• Meslek hastalığı
• Trafik kazaları
• Hatalı bir cerrahi müdahale ya da yanlış teşhis ( malpraktis) nedeniyle bir sakatlık oluşmasıdır.

İlgili İçerik: İş Kazası Tazminat Hesaplama

Sakatlık Tazminatının Hukuki Dayanakları

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle Sakatlık Tazminatı – Maluliyet İşgücü Kaybı Hesaplama hakkı için gerekli olan hukuki şartlar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13 ve 14’uncu maddelerinde ayrıntılı olarak yer almaktadır. Gerçekleşen iş kazası veya meslek hastalıkları durumunda çalışanların yaşadıkları sakatlık nedeniyle işverenlerin maddi tazminat ödeme yükümlülükleri doğmakta ve çalışanlar Sosyal Güvenlik Kurumu’nca belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda tazminat ve sosyal yardımlardan yararlanmaktadır. 5510 Sayılı Kanun’un 13. Maddesi kazanın iş kazası sayılabilmesi için gereken şartlara yer vermektedir.  İlgili kanun maddesinde iş  kazası için sıralananlar;

‘a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır’ şeklinde yer almaktadır.

Ayrıcı aynı madde bir iş kazasının bildirilmesi ve soruşturulması konusuna da açıklık getirmektedir.  Aynı kanunun 14. Maddesinde ise meslek hastalığı tanımlanmakta, ilgili birimlere nasıl bildirileceği ve nasıl soruşturulacağı açıklanmaktadır.

• 818 Sayılı Borçlar Yasası/6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu

818 Sayılı Borçlar Yasası’nın 46.maddesi “Cismanî bir zarara düçar olan kimse külliyen veya kısmen çalışmağa muktedir olamamasından ve ileride iktisaden maruz kalacağı mahrumiyetten tevellüt eden zarar ve ziyanını ve bütün masraflarını isteyebilir.” demektedir. Bu maddenin 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’ndaki karşılık maddesi olan 54. Maddesinde ise bedensel zararlar için tazminatlar aşağıdaki şekilde sayılmıştır:

1. Tedavi giderleri,
2. Kazanç kaybı,
3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.

• 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu trafik kazası sonucunda oluşana sakatlık ve ölüme ilişkin tazminat hükümlerini içermektedir. Trafik kazası nedeniyle açılacak maddi tazminat davaları sigorta şirketine; manevi tazminat davaları araç sürücüsüne, işletene veya ruhsat sahibine karşı ayrı ayrı veyahut birlikte açılabilmektedir.

Karayolları Trafik Kanunu’nun 85. Maddesine göre “Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.” demektedir. Bu bağlamda trafik kazası durumunda Sakatlık Tazminatı Maluliyet İşgücü Kaybı Hesaplama işlemleri için dayanak alınacak kanun 2918 sayılı kanundur.

• Hatalı bir cerrahi müdahale ya da yanlış teşhis nedeniyle sakatlık oluşması durumunda aşağıdaki hükümlere göre işlem tesis edilmektedir.

Doktorların tıbbı müdahale hataları tıbbı malpraktis olarak ifade edilmektedir. Tıbbı malpraktis Türk Tabipleri Birliği (TTB) Hekimlik Meslek Etiği Kuralları’nın 13. Maddesinde “Bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeniyle bir hastanın zarar görmesi “hekimliğin kötü uygulaması” olarak tanımlanmaktadır.  Tıbbı müdahale hataları sebebiyle açılacak tazminat davaları tıbbı uygulamasının niteliğine göre aşağıdaki hukuki dayanaklara dayanmaktadır.

• Borçlar Kanunu’nun 49.maddesine göre haksız fiil nedeniyle Malpraktis Davası açılabilmektedir. Doktorun tıbbı standartlara aykırı olarak insan bedenine yapmış olduğu her türlü müdahale haksız fiil olarak kabul görmektedir.
• Sözleşme aykırılıkları sebebiyle malpraktis davası açılabilmektedir. Doktor ve hasta arasındaki ilişki hukuki olarak vekalet sözleşmesidir. Borçlar Kanunu’nın 502. Maddesi Vekalet sözleşmesi hükümlerini açıklamaktadır. Ayrıca bir doktorun insan bedeni üzerinde gerçekleştirdiği tıbbı müdahaleler hukuki açısında “eser sözleşmesi” olarak nitelendirilmektedir. Eser sözleşmesine ilişkin maddeler Borçlar Kanunu’nun 470.maddesinde yer almaktadır.
• Doktorun hastanın izni ve onayı olmaması durumunda yapılan müdahale vekaletsiz iş görme olarak kabul edilmektedir. Vekaletsiz iş görme hükümleri Borçlar Kanunu’nun 527.maddesinde sayılmaktadır.

Maluliyet İşgücü Kaybı Tazminat Raporu Kimden Nasıl Alınır?    

Maluliyet iş gücü kaybı trafik kazası, iş kazası ve meslek hastalıkları ve doktorların yanlış müdahalesi  sonrası söz konusu olmaktadır. Maluliyet işgücü kaybı tazminat raporlarının tespiti için ilgililerin eğitim araştırma, devlet veya üniversite hastanelerine başvuru yapması gerekmektedir. Maluliyet işgücü kaybı tazminat raporu kimden nasıl alınır? konusunda görevlendirme yapmaya Sosyal Güvenlik Kurumu yetkilidir.                

İlgili İçerik: İş Kazası Maluliyet Oranı Tespiti                       

Sakatlık Hesaplama Tabloları Nelerdir?

Bedeni hasara ilişkin meydana gelen zararların hesaplanmasına ilişkin bir çok farklı tablo farklı zaman dilimlerinde uygulamada kullanılmıştır. Son dönemde kullanılan sakatlık hesaplama tabloları;

•  2019 – Özürlülük Cetveli 
• 2008 – Maluliyet Tespiti İşlemleri
• 2013 –  Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı 

Tazminat hesaplama için kullanılan  yaşam Tabloları;

• PMF 1931  PDF İndirmek İçin Tıkla
• CSO 1980 (Erkek – Kadın ) PDF İndirmek İçin Tıkla 
• TRH 2010 (Erkek – Kadın ) PDF İndirmek İçin Tıkla
• GATT 1983 Yaşam Tablosu

İlgili İçerik: Trafik Kazası Tazminat Hesaplama 

Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlana PMF-1931 (Population Masculine et Feminine) “Yaşam Tablosu” dayanağı mülga 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 22.maddesidir.

Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü, BNB Danışmanlık, Marmara Üniversitesi ve Başkent Üniversitesi’nin hazırladığı TRH2010 “Ulusal Mortalite Tablosu”,

ABD Ulusal Sigorta Komisyonu Birliği tarafından yayımlanan ve 1980 yılında güncellenen CSO 1980 (Commissioners Standard Ordinary) “Yaşam Tablosu”, Türkiye Mortalite Çalışması kapsamında hazırlanan diğer tablolar.

Sakatlık Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Sakatlık tazminatı hesaplama tazminatın nereden alınacağı ile doğru orantılıdır. SGK üzerinden bir tazminat hesaplaması yapılacak ise iş gücü kaybı heyet oranı olması gerekmektedir. Sigorta veya herhangi bir kişi ya da kurumdan alınacaksa heyet raporu (Sağlık Kurulu Raporu )gereklidir. Her kurumun hesaplama kriterleri farklı olduğu gibi tazminat hesaplama yapılırken dikkat edilmesi gereken usullerde farklılık gösterebilmektedir. Ancak Yargıtay ictihatlarına bakıldığında belli başlı yaşam tabloları ve hesaplama formülleri kabul görmektedir. Sakatlık tazminatı hesaplama alanında uzman bilirkişiler tarafından yapılmaktadır. 4 önemli kriter ne kadar tazminat alacağınızı belirleyecektir;

• Yaş
• Kusur
• Maaş
• Heyet Oranı

Sakatlık tazminatları hesaplanırken sakatlık yaşayan kişinin aktif dönem ve pasif dönemleri dikkate alınmaktadır. Hesaplamalar TRH 2010 Yaşam Tablosu ve Prograsif Rant Formülü kullanılarak  yapılmaktadır.               

Trafik Sigortası Manevi Tazminattan Sorumlu Mudur ?

Trafik sigortası kara yolların üzerinden ortaya çıkan kazalarda taraflarda oluşacak zararların karşılanmasını güvence alına alan bir sigorta türüdür. Bu sigortanın amacı maddi ve bedensel hasar durumunda kayıpları azaltmak ve hakları korumaktır. Ancak bu sigorta sadece maddi tazminatı kapsamakta yani sorusunun cevabı hayır sigorta şirketi manevi tazminattan sorumlu değildir olmaktadır. Trafik sigortasının uygulama esaslarını belirlemek amacıyla yürürlükte olan mevzuat “Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Tarife Uygulama Esasları Hakkında Yönetmelik” dir.  

İlgili İçerik: Trafik Kazalarında Maddi ve Manevi Tazminat Talepleri

Sakatlık Oranına Göre Tazminat Hesaplama Nasıl Yapılır?         

Hesaplanacak tazminat olayın sebebine göre değişecektir. Trafik kazası, iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle sakatlık tazminatı hesaplaması söz konusu olabilmektedir.
Bir trafik kazası sonrası maluliyet yaşayan bir kişinin Sakatlık Oranına Göre Tazminat Hesaplama Nasıl Yapılır?  Sorusuna cevap olarak aşağıdaki örnek incelenebilir.

Örnek 1: Bir trafik kazasında maluliyet yaşayan bireyin maluliyet oranının %60, kazadaki kusur oranın %50, yaşının 30, maaşının ise 20.000 TL olduğu varsayımında aşağıdaki gibi bir hesap ortaya çıkacaktır.

Hesaplama: öncelikle malul olan kişinin aylık gelirinden kusur oranına karşılık gelen kısım hesaplanmalı ve aylık gelirinden çıkarılmalıdır.

20.000×0.50=10.000

20.000-10.000=10.000

Elde edilen rakam ile maluliyet oranı çarpılarak iş gücü ve gelir kaybı belirlenmelidir.

10.000×0,60=6.000

Elde edilen bu rakam bir aylık iş gücü ve gelir kaybıdır. Bu rakam yıllık bazda hesaplanmalıdır.

6.000×12=72.000 TL yıllık iş gücü ve gelir kaybı

Son olarak 30 yaşındaki bir bireyin 7 yıllık pasif çalışma hakkı mevcut yaşına eklenmeli ve tazminat hesaplaması yapılmalıdır.

30+7=37

37×72.000= 2.664.000.000 TL maddi tazminat rakamına ulaşılmaktadır.          

İş Kazalarında Sakatlık Dereceleri ve Tazminat Hesaplamaları

Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranının asgari oranları aşağıda yer almaktadır. 

1. % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece,
2. % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece,
3. % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı üçüncü derece,

İş Kazalarında Sakatlık Dereceleri ve Tazminat Hesaplamaları için beden gücü kayıplarının belirlenmesi gerekmektedir. Ülkemizde beden gücü kayıplarını belirlemek amacıyla uzun yıllar Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü uygulanmış olup 5510 sayılı Yasa yürürlüğe girdikten sonra 11 Ekim 2008 tarihinden Resmi Gazete ’de yayınlanarak 27021 sayılı Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği yürürlüğe konulmuştur. İlgili yönetmelikte sakatlık derecelerini belirleyecek sağlık kurulu raporlarını düzenleyecek yetkili sağlık hizmeti kurumları da belirtilmiştir. Ancak ortaya çıkan iş kazası sonrasında son durumu gösteren sağlık kurulu raporunun tam teşekküllü Sağlık Bakanlığı Devlet Hastaneleri tarafından düzenlenmiş olması gerekmektedir. Bu yönetmelik iş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle açılmış bulunan davalarda ve SGK “gelir” bağlama süreçlerinde uygulanan tek yönetmeliktir.

İş kazaları ve meslek hastalıkları dışında sigortalıların ve bakmak zorunda oldukları kişilerin her tür hastalık ve beden zararının tespiti ise 5510 sayılı Kanunun 25. ve 28. maddelerine göre “Maluliyet Tespit İşlemleri Yönetmeliği” hükümleri uygulanmaktadır. İlgili kanunun (5510 sayılı Kanun) 28. maddesinde bazı değişiklikler gerçekleştirildikten sonra ortaya çıkan tereddütleri gidermek için “Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” yürürlüğe girmiştir.

Sakatlık Tazminatı Kimler İçin Geçerlidir?         

Bir kaza ya da olay nedeniyle haksız fiile uğramış ve beden gücünde kayıp oluşmuş kişiler sakatlığa dair zararlarının tazmini için zarara neden olan kişilerden ya da sorumlu sigorta şirketinden zararını isteyebilmektedir. Bu bağlamda sakatlık tazminatı kaza veya olay sebebiyle haksız fiile maruz kalmış ve beden gücünde kayıp oluşmuş kişiler için geçerlidir.

818 Sayılı Borçlar Yasası’nın 41.maddesi “Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp yahut tedbirsizlik ile haksız bir surette diğer kimseye bir zarar ika eden şahıs, o zararın tazminine mecburdur. Ahlaka mugayir bir fiil ile başka bir kimsenin zarara uğramasına bilerek sebebiyet veren şahıs, kezalik o zararı tazmine mecburdur” hükmü gereğince haksız fiile uğrayan kişi sakatlık tazminatı talep etme hakkına sahip olmaktadır.       

  Meslek Hastalıklarında Sakatlık Tazminatı Hesaplamaları         

Meslek hastalığı, sigortalı olarak çalışan kişinin çalıştığı işten kaynaklı olarak kişide ortaya çıkardığı sürekli bir hastalık ya da sakatlıktır. Bir rahatsızlığın meslek hastalığı sayılabilmesi için aşağıdaki şartların oluşması gerekmektedir.

• Çalışanın sigortalı olarak işçi statüsünde çalışması gerekir.
• Meslek hastalığının ortaya çıkış sebebi işin ifası ilişkili olmalıdır.
• Meslek hastalığı belirli bir süre aralığında oluşmalıdır.
• Meslek hastalığı hastalık olarak kabul edilen rahatsızlıklar arasında yer almalı ve hastalık SGK sağlık raporları ile ispatlanmalıdır.

Meslek hastalığından mustarip olan bir çalışanın zararını karşılayacak iki taraf bulunmaktadır. Bunlardan ilki Sosyal Güvenlik Kurumu, ikincisi ise işverenden talep edilecek maddi ve manevi tazminat hakkıdır. Meslek Hastalıklarında Sakatlık Tazminatı Hesaplamaları aşağıdaki başlıkları kapsayabilmektedir.

1. Geçici ve sürekli il göremezlik ödeneği
2. Tedavi giderleri (Sağlık Giderleri)
3. Ölüm durumunda cenaze ve defin masrafları, destekten yoksun kalma tazminatı,
4. İşverenden alınabilecek maddi ve manevi tazminat

İlgili İçerik: Meslek Hastalığı Tazminat Hesaplama

Sakatlık Tazminatı Sigorta Süreci ve Önemli Bilgiler     

Sakatlık tazminatı bir iş kazası, trafik kazası ve doktorun yanlış müdahalesi sonrası ortaya çıkabilmektedir. Bu olaylar sonrasında geçici sakatlıklar ya da sürekli sakatlıklar ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda sakatlığa maruz kalan kişi uğramış olduğu zarar karşılığında maddi ve manevi tazminatlar talep edebilmektedir. Maddi Tazminat olarak sürekli iş gücü kaybı, geçici iş göremezlik ödeneği, tedavi için yapılan harcamalar ve bakım giderlerini tazmin edilebilmektedir. Ayrıca sakatlığa maruz kalmış kişi yaşadığı psikolojik sarsıntı, acı, elem ve keder karşılığında manevi tazminatta talep edebilmektedir.

Sigortalının, Sakatlık Tazminatı Sigorta Süreci ve Önemli Bilgiler konusunda yeterli bilgiye sahip olması hak kaybı yaşamasını engelleyecektir. Sakatlık tazminatını ödemek için sigorta şirketleri bazı evraklar talep etmektedir. Talep edilen evraklar olaya göre değişebilmektedir. Bu bağlamda bir trafik kazası sonrası sigorta şirketinin talep edeceği evraklar aşağıda sıralanmaktadır.

• Poliçe fotokobisi/örneği,
• Trafik kazası tespit tutanakları,
• Hasara ilişkin görseller, videolar vb. kanıtlar,
• İfade ve görgü tanıklarına ilişkin tutanaklar,
• Sağlık kurulu raporları,
• Ehliyet ve ruhsat fotokopileri
• Diğer belgeler

İlgili İçerik: Trafik Kazası Tazminat Ödemelerinde İstenen Belgeler

Kaynakça

818  Sayılı Borçlar Yasası (Eski) https://tim.org.tr/files/downloads/mevzuat/borclar_kanunu.pdf

6098 Türk Borçlar Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6098&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2918.pdf

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun                https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.506.pdf

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6331.pdf