Kişi Güvenlik Belgesi

Savunma sanayii gibi ulusal güvenlik açısından hassas sektörlerde çalışan personelin güvenilir olması ve gizlilik dereceli bilgilere erişim izninin kontrolü son derece önemlidir. Bu amaçla uygulanan kritik prosedürlerden biri, kişi güvenlik belgesi (KGB) adı verilen güvenlik kleransı sistemidir. Özellikle savunma projelerinde görev alacak kişiler için bu belge, hem yasal bir zorunluluk hem de kurumların güvenlik politikalarının vazgeçilmez bir parçasıdır.

Kişi Güvenlik Belgesi Nedir ve Kimler İçin Gereklidir?

Bu belge, savunma sanayii alanında faaliyet gösteren şirketlerde veya gizlilik gerektiren projelerde çalışan bireylere verilen resmi bir güvenlik onayı belgesidir. Başka bir deyişle, bir kişinin görevi gereği gizli veya hassas bilgilere erişebilmesi için devlet tarafından güvenilir bulunduğunu gösteren bir klerans niteliğindedir. 5202 sayılı Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu uyarınca, milli güvenlik açısından kritik görevlerde bulunan herkesin uygun güvenlik soruşturmasından geçerek KGB alması gerekmektedir. Bu yasal düzenleme, ülke savunmasıyla ilgili bilgi ve belgelerin sadece “bilmesi gereken” ilkesine uygun kişilere açılmasını sağlamaktadır.

Kimlerin KGB alması gerekir? Savunma sanayiine ait gizli proje veya faaliyetlerde yer alan tüm personel için Kişi Güvenlik Belgesi zorunludur. Örneğin, ASELSAN, ROKETSAN, HAVELSAN, TUSAŞ (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii), BAYKAR, STM, BMC gibi savunma sanayii şirketlerinde çalışacak mühendis, teknik eleman veya yöneticiler işe başlamadan önce bu belgeyi edinmelidir. Aynı şekilde, Millî Savunma Bakanlığı, TSK veya Savunma Sanayii Başkanlığı projelerinde görev alacak sivil memurlar ya da yüklenici firma çalışanları da KGB olmadan gizlilik dereceli ortamlarda bulunamazlar. Bu belge, kurumların ayrıca sahip olması gereken Tesis Güvenlik Belgesi ile birlikte savunma projelerinde güvenlik standartlarının iki temel ayağından birini oluşturur: Tesis güvenlik belgesi kurum veya tesise verilirken, bu güvenlik belgesi bireysel düzeyde güvenliği temin eder.

Büyük savunma firmalarının yanı sıra, savunma alanında araştırma-geliştirme faaliyetleri yürüten daha küçük ölçekli işletmeler veya teknopark şirketleri için de KGB gerekebilmektedir. Özellikle 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında kurulan teknoloji bölgelerinde, savunma projelerinde görev alan personelin güvenlik soruşturmasından geçerek bu belgeyi alması şartıdır.

Başvuru Süreci: Nasıl Alınır?

Kişi güvenlik belgesi, bireysel başvuru ile değil, ilgili kişinin çalıştığı veya çalışacağı kurum tarafından resmi olarak talep edilir. Yani bir çalışan adayının kendi başına bu belgeyi almak için doğrudan başvuru yapması mümkün değildir. Öncelikle savunma sanayii şirketi veya ilgili kamu kurumu, personeli için Millî Savunma Bakanlığı’na (MSB) başvuruda bulunur. Başvuru, MSB bünyesindeki Savunma Sanayii Güvenlik Makamı’na hitaben yazılmış bir üst yazı ve gerekli formların doldurulması yoluyla yapılır. Başvuru sürecinde istenen bilgiler, adayın kimlik ve özgeçmişine dair kapsamlı verileri içerir; böylece kişi hakkında ayrıntılı bir güvenlik soruşturması yürütülebilir.

Başvuru İçin Gerekli Belgeler

Başvuru dosyasında genellikle aşağıdaki belgeler ve formlar yer alır:

• Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Formu: Adayın kişisel bilgileri, aile bireyleri, adres geçmişi, eğitim ve iş tecrübeleri, yurt dışı seyahatleri gibi kapsamlı bilgileri içeren resmi form.
• Nüfus cüzdanı veya T.C. kimlik kartı fotokopisi: Kimlik bilgilerini doğrulayan belge.
• Adli sicil kaydı belgesi: Adayın sabıka kaydını gösteren resmi belge.
• Diploma veya öğrenim durum belgesi: Eğitim seviyesini gösterir belge.
• Çalışma belgesi veya özgeçmiş: Adayın halihazırda çalıştığı ya da daha önce çalışmış olduğu kurumları ve pozisyonları gösterir belge.
• Askerlik durum belgesi: Erkek adaylar için askerlik hizmetini tamamladığını veya tecilli/muaf olduğunu gösteren belge.
• Yabancı uyruklu adaylar için ek güvenlik belgesi: (Eğer başvuru yapılacak pozisyon gereği yabancı uyruklu bir kişi söz konusuysa, kendi ülkesinden alınan güvenlik soruşturması sonucunu gösterir belge de istenebilir.)

Güvenlik Soruşturması ve Değerlendirme

Başvuru MSB’ye ulaştıktan sonra, aday hakkında kapsamlı bir Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması süreci başlatılır. Bu süreç, Millî Savunma Bakanlığı’nın talebi üzerine Millî İstihbarat Teşkilatı (MİT), Emniyet Genel Müdürlüğü ve gerekirse adayın ikamet ettiği ilin valilik makamları gibi ilgili birimler tarafından yürütülür. Soruşturma kapsamında özellikle şu hususlar mercek altına alınır:

• Adli sicil ve arşiv kayıtları (adayın geçmişte herhangi bir suçtan hüküm giyip giymediği, halen soruşturma altında olup olmadığı)
• Terör örgütleriyle veya millî güvenliği tehdit eden illegal yapılarla olası bağlantıları
• Mali durumu (aşırı borçluluk gibi şantaja açık olabilecek haller)
• Genel ahlaki durumu ve yaşam tarzı (gizli bilgileri açığa vurma ihtimalini artıracak alışkanlıklar)
• Yabancı ülke vatandaşlarıyla olağandışı ilişkileri

Yetkili birimler yukarıdaki konularda yaptıkları araştırmaların sonuçlarını rapor olarak MSB’ye iletir. Bu çok yönlü inceleme, adayın devlet sırlarını koruma konusundaki güvenilirliğinin değerlendirilmesini sağlar. Soruşturma süreci tamamlandığında elde edilen tüm bilgiler Savunma Sanayii Güvenlik Makamı’na iletilir.

Güvenlik soruşturması sonucunda adayın durumu olumlu ise, MSB ilgili kişi için talep edilen gizlilik derecesine uygun güvenlik belgesini düzenler. Soruşturma sonucunda aday hakkında şüphe uyandıran veya sakıncalı görülen hususlar tespit edilirse, belge olumsuz sonuçlanır ve düzenlenmez (aşağıda, verilmemesi nedenlerine değinilecektir).

KGB Kaç Günde Çıkar?

Yasal mevzuatta kişi güvenlik belgesinin hazırlanmasına ilişkin net bir süre tanımlanmamış olsa da, uygulamada bu süreç ortalama 5-6 ay sürmektedir. Başvuru yapılan kişi sayısının fazlalığı, soruşturmanın derinliği veya kurumlar arası yazışmalar nedeniyle bu süre bazen 1 yıla kadar uzayabilir. Dolayısıyla, savunma sektörü şirketleri kritik pozisyonlar için personel planlaması yaparken KGB sürecinin oldukça zaman alıcı olabileceğini göz önünde bulundurmalıdır.

Geçerlilik Süresi ve Yenileme İşlemleri

Bu belge süresiz değildir. Düzenlendiği tarihten itibaren en fazla 5 yıl süreyle geçerli olacak şekilde verilir. Belge üzerinde, ilgili kişinin en fazla hangi gizlilik dereceli bilgiye erişebileceği açıkça belirtilir. Ülkemizde gizlilik dereceleri, en düşük seviye olan “Hizmete Özel”den başlayarak “Gizli” ve en üst seviye “Çok Gizli” şeklinde sıralanmaktadır. Kişiye verilen güvenlik belgesinde, bu skaladaki hangi seviyeye kadar yetkili olduğu ifade edilir. Süre sonunda personelin görevi devam ediyorsa, belgenin yenilenmesi gerekir. Yenileme işlemleri de yeni bir başvuru sürecine benzer şekilde yürütülür: Kurum, belgenin bitiş tarihinden yaklaşık 6 ay önce MSB’ye yenileme talebinde bulunarak yeniden güvenlik soruşturması başlatılmasını sağlar. İlk başvuruda sunulan belgeler güncellenmiş halleriyle tekrar istenir ve kişi yeniden incelemeden geçirilir.

Yenileme süreci başlatıldıktan sonra, mevcut belgenin süresi dolsa bile yeni değerlendirme tamamlanana dek eski belgenin sağladığı yetkiler genellikle devam ettirilir. Bu sayede personel, güvenlik belgesi yenileme aşamasındayken işinden geri kalmamış olur. Ancak eğer yenileme talebi hiç yapılmazsa veya zamanında yapılmazsa, 5 yılın sonunda belgenin geçerliliği biter ve kişi gizlilik dereceli projelerden derhal uzaklaştırılır. Ayrıca, yenilenmeyen (ya da personelin işten ayrılması gibi sebeplerle geçersiz hale gelen) belgelerin ilgili kurum tarafından MSB’ye iade edilmesi de prosedür gereğidir.

Belgenin geçerli olduğu süre zarfında da personele yönelik periyodik kontroller devam eder. Savunma sanayii şirketleri, KGB’ye sahip personelin adli sicil durumunu her 6 ayda bir kontrol etmekle yükümlüdür. Bu uygulama, kişinin belgenin alındığı tarihten sonra suç kaydı edinmediğini teyit etmek içindir (şirketler genellikle personelden “adli sicilimin temiz olduğuna dair” yazılı beyan alarak bu yükümlülüğü yerine getirir). Eğer KGB sahibi bir personelin sonradan bir suça karıştığı, hakkında ceza davası açıldığı ya da güvenlik riski doğuracak bir durum ortaya çıktığı öğrenilirse, bu durum derhal yetkili makamlara bildirilir ve konu açıklığa kavuşana kadar ilgili kişinin gizli bilgilere erişimi askıya alınır. Böylece, belge süresi dolmadan ortaya çıkabilecek riskli durumlara karşı da proaktif önlem alınmış olur.

Hangi Durumlarda KGB Verilmez?

Güvenlik soruşturması sonucunda elde edilen bulgular, her adayın KGB almaya uygun olmadığını gösterebilir. Özellikle belirli suç geçmişine sahip veya millî güvenlik açısından sakıncalı görülen kişilere bu belge verilmez. Millî Savunma Bakanlığı’nın ilgili yönergelerinde, belgenin verilmeyeceği haller ayrıntılı olarak listelenmiştir. Özetle, aşağıdaki durumlar tespit edildiğinde KGB başvurusu olumsuz sonuçlanacaktır:

• Ağır ceza gerektiren suçlar: Kasten işlenen ve bir yıl veya daha fazla hapis cezası gerektiren bir suçtan hüküm giymiş kişiler. (Cezanın ertelenmiş veya affa uğramış olması sonucu değiştirmez.) Özellikle; devletin güvenliğine, anayasal düzene, millî savunmaya karşı işlenen suçlar, casusluk ve terör suçları, cinsel saldırı gibi toplum düzenini ağır derecede ihlal eden suçlar bu kapsamdadır.
• Kamu düzenine ve güvenine karşı suçlar: Rüşvet, zimmet, dolandırıcılık, ihaleye fesat karıştırma, sahtecilik, kaçakçılık gibi yüz kızartıcı suçlardan mahkûm olmuş kişiler.
• Uyuşturucu madde suçları: Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti yapmış, kullanmış ya da bulundurmuş kişiler. (Uyuşturucu kullanımı dahi güvenlik riski olarak değerlendirilmektedir.)
• Devam eden soruşturma veya kovuşturma: Yukarıda sayılan suçlardan herhangi biri nedeniyle halen soruşturma altında olan veya yargılaması devam eden kişiler. (Kesin hüküm olmasa bile, mevcut ciddi bulgular güvensizlik yaratabilir.)
• Millî güvenliğe tehdit oluşturan faaliyetler: Herhangi bir sabotaj, isyan, terör eylemi veya vatana ihanet hareketine katılmış ya da bu tür hareketlere yardım etmiş kişiler; ayrıca görevi olmadığı halde yabancı istihbarat unsurlarıyla irtibat kurduğu tespit edilen kişiler.
• İlke ve sadakat yönünden sakıncalar: 5816 sayılı kanun kapsamında Atatürk ilke ve inkılâplarına aykırı tutum sergileyen, aşırıcı ideolojik faaliyetler içinde bulunan veya yasadışı örgüt üyeliği gibi durumları olan kişiler.
• Uyruğa ilişkin kısıtlar: Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlar veya çifte vatandaşlık sahibi kişiler. (Güvenlik gereği, KGB genellikle sadece tek vatandaşlığa sahip Türk vatandaşlarına verilir.)
• Kişisel güvenilirlik sorunları: Sır saklama konusunda zafiyet gösterebilecek derecede ciddi psikiyatrik rahatsızlığı olan, kronik alkol ya da uyuşturucu bağımlılığı bulunan veya benzeri sebeplerle güvenilirliği şüpheli görülen kişiler.

Yukarıdaki hususlardan bir veya birkaçı tespit edildiğinde Savunma Sanayii Güvenlik Makamı talebi reddeder ve kişiye güvenlik belgesi verilmez. Bu durum, ilgili kişinin savunma projelerinde çalışmasına engel teşkil eder. Eğer halihazırda bir savunma sanayii şirketinde çalışmakta olan bir personel, yenileme sürecinde veya ara dönem güvenlik takibinde bu tür olumsuzluklar nedeniyle KGB’yi kaybederse, işvereni iş akdini 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesi uyarınca derhal feshedebilir. Zira çalışan, güvenlik belgesi olmadan görevini sürdüremeyecek duruma gelmiş demektir.

Belge başvurusunun reddedilmesi halinde, ilgili kişi karara karşı idari itiraz ve yargı yoluna başvurabilir. MSB’nin KGB vermeme yönündeki işlemi idari bir işlem olduğu için, tebliğ edildiği andan itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açmak mümkündür. Dava açılırken yürütmenin durdurulması talep edilerek yargılama süresince kişinin işini kaybetmesinin önlenmesi hedeflenebilir. Bu tür davalar teknik ve hassas olduğundan, idare hukuku alanında uzman bir avukatla sürecin yürütülmesi kişi açısından faydalı olacaktır.

NATO Personel Güvenlik Belgesi (NATO KGB)

Türkiye’de savunma sanayiinde çalışan kişiler için millî düzeyde KGB düzenlenirken, NATO kapsamında gizli projelerde görev alacak personel için de NATO güvenlik kleransı talep edilebilir. NATO personel güvenlik belgesi, NATO’ya ait gizlilik dereceli bilgilere erişim izni sağlayan bir tür uluslararası güvenlik onayıdır. Temelde millî KGB ile benzer bir güvenlik soruşturması prosedürünü içerir, ancak değerlendirme NATO standartlarına göre yapılır ve belge NATO tarafından da tanınır. Örneğin, Türkiye’de bir projede çalışacak ancak NATO sırlarına erişecek bir personel için Millî Savunma Bakanlığı yine başvuruyu alıp gerekli araştırmayı yapar; ek olarak NATO Güvenlik Komitesi’nin belirlediği kriterler çerçevesinde onay süreci yürütülür. Bu süreç sonunda uygun bulunan kişiye “NATO Secret” gibi ibareler taşıyan bir güvenlik kleransı verilir. Böylece, NATO bünyesindeki gizli bilgilerin korunmasında üye ülkeler arasında ortak güvenlik standartları sağlanmış olur.

NATO güvenlik belgesi alabilmek için de genellikle kişinin yalnızca Türk vatandaşı olması ve millî güvenlik açısından hiçbir sakıncasının bulunmaması şartları aranır. Yabancı uyruklu personelin NATO projelerinde görev alması durumunda ise, kendi ülkesindeki güvenlik belgesi ve yetkili makam onaylarıyla çalışma imkânı değerlendirilebilir; ancak Türkiye’nin millî projelerinde yabancı personel istihdamının son derece istisnai olduğunu belirtmek gerekir. Sonuç itibarıyla, NATO KGB de millî KGB gibi kişinin geçmişinin ve güvenilirliğinin titizlikle incelenmesini gerektirir ve sadece yetkili mercilerin onayıyla verilir.

Bu güvenlik belgesi, savunma sanayii ve millî güvenlik alanlarında görev yapacak personel için hayati öneme sahiptir. Bu belgeyi edinmek, bir yandan ilgili kişinin ülkesine sadakatini ve güvenilirliğini teyit ederken, diğer yandan da gizli bilgilerin kötü niyetli kişilerin eline geçmesini önlemeye yönelik proaktif bir tedbirdir. Gerek özel savunma şirketlerinde gerekse kamu kurumlarında kritik projelerde çalışmak isteyen bireylerin bu sürecin ciddiyetinin farkında olarak hareket etmeleri gerekir. Unutulmamalıdır ki güvenlik soruşturması ve belgelendirme süreci detaylı ve zaman alıcı olabilir, ancak nihayetinde millî güvenliğin korunması için vazgeçilmez bir uygulamadır. Benzer güvenlik kleransı uygulamaları, NATO müttefikleri başta olmak üzere birçok ülkede bulunmaktadır; dolayısıyla KGB süreci uluslararası güvenlik standartlarıyla da uyumlu bir mekanizmadır.

Sık Sorulan Sorular

KGB başvurusunu kendim yapabilir miyim?

Hayır. Kişi güvenlik belgesi için bireysel olarak doğrudan başvuru yapılamaz. Bu belgenin alınabilmesi için çalışanı istihdam edecek olan şirket veya kurum, ilgili makamlara başvuruyu gerçekleştirir. Yani süreç işveren tarafından yürütülür ve adayın kendisinin MSB’ye müracaat etmesi söz konusu değildir.

KGB sorgulama imkânı var mı?

Bu belgeye ilişkin sonucu bireylerin kendilerinin sorgulayabileceği bir sistem bulunmamaktadır. MSB veya ilgili resmi kurum, güvenlik soruşturması sonucunu sadece başvuru yapan kuruma bildirir. E-Devlet üzerinden KGB sorgulama gibi bir hizmet yoktur. Sonuç genellikle çalışana işvereni tarafından tebliğ edilir. Olumsuz bir netice olması halinde, işveren genellikle durumu çalışana yazılı tebligatla veya en azından sözlü olarak iletmektedir; böylece kişi gerekli görürse hukuki haklarını (örneğin idari dava açma) kullanabilir.

Tesis Güvenlik Belgesi ile KGB arasındaki fark nedir?

İsimlerinden de anlaşılacağı üzere, tesis güvenlik belgesi bir şirkete, fabrikaya veya tesise verilirken KGB ise bireylere verilir. Tesis güvenlik belgesi, ilgili kuruluşun fiziksel alanlarının ve bilgi sistemlerinin gizli bilgi barındırmaya uygun olduğunu gösterir. KGB ise o ortamda çalışacak kişinin gizli bilgilere erişmeye ehil ve güvenilir olduğunu kanıtlar. Savunma projelerinde her ikisi de tamamlayıcı olarak aranır: Güvenlik gerektiren bir projede hem çalışılan kuruluşun hem de personelin gerekli güvenlik onayları olmalıdır.

Daha fazla bilgi için Kişi Güvenlik Belgesi konulu kapsamlı makaleye göz atabilirsiniz.

Kaynak:https://kadimhukuk.com.tr/makale/kisi-guvenlik-belgesi/